Για περισσότερα από 20 χρόνια, η πρόοδος στην τεχνητή νοημοσύνη (AI) έχει εξεταστεί μέσω του πρίσματος του ανταγωνισμού μεταξύ ανθρώπων και μηχανών.
Από τον Μάιο του 1997, όταν ο υπολογιστής «Deep Blue» της IBM νίκησε τον πρωταθλητή του σκακιού Γκάρι Κασπάροφ, αυξανόταν η ανησυχία για τις συνέπειες αυτής της γνωστικής κούρσας. Οι πιο πρόσφατες νίκες των υπολογιστών – όπως η νίκη του «Watson» το 2011 στο παιχνίδι Jeopardy, και η ηλεκτρονική επικράτηση του Google το 2015 έναντι ενός επαγγελματία παίκτη του Go – έχουν μόνο αυξήσει τις ανησυχίες του κόσμου.
Οι ηγέτες, οι τεχνολόγοι, οι φουτουριστές και οι εργαζόμενοι σε κάθε βιομηχανία αναρωτιούνται πώς το AI θα επηρεάσει τους χώρους εργασίας, τις κοινωνίες και τις ζωές μας. Η κλίμακα των επιπτώσεων του AI συζητείται έντονα και συχνά υποχωρεί σε μια και μόνο ερώτηση: Μπορούμε να μας αντικαταστήσουν τα μηχανήματα;
Οι έξυπνοι άνθρωποι διαφωνούν για την απάντηση. Κάποιοι, όπως ο Στίβεν Χόκινγκ, πιστεύουν ότι η άνοδος του AI αντιπροσωπεύει μια υπαρξιακή απειλή. Το 2014, ο Χόκινγκ είπε στο ραδιοφωνικό ακροατήριο του BBC ότι «η ανάπτυξη της πλήρους τεχνητής νοημοσύνης θα μπορούσε να σημάνει το τέλος της ανθρώπινης φυλής». Αλλά άλλοι θεωρούν ότι οι φόβοι αυτοί είναι υπερβολικοί και προβλέπουν ότι ο έξυπνος αυτοματισμός θα οδηγήσει σε μια ουτοπία που κατοικείται από διαισθητικές μηχανές.
Ένα πράγμα είναι βέβαιο: δεν υπάρχει τίποτα για να κερδίσουμε από τον φόβο ενός δυστοπικού μέλλοντος που έχουμε τη δύναμη να αποτρέψουμε.
Ακόμα και σε διχαστικούς καιρούς όπως αυτή, η ανθρώπινη ευστροφία, η καλοσύνη, η καινοτομία και η δημιουργικότητα μας προωθούν. Αν εκμεταλλευτούμε αυτή την ενέργεια, μπορούμε να δημιουργήσουμε έναν κόσμο στον οποίο το ΑΙ ωφελεί την ανθρωπότητα και όπου η αυτοματοποίηση ελευθερώνει τους ανθρώπους από τα επικίνδυνα και επαναλαμβανόμενα καθήκοντα που συχνά συνδέονται με το χειρωνακτικό έργο. Αντί μηχανών εναντίων ανθρώπων, ο κόσμος τότε θα εξυπηρετούταν καλύτερα από την υιοθέτηση της «αυξημένης ανθρωπότητας»- αυτό που ο πρώην CEO της Google Έρικ Σμιτ χαρακτήρισε ως «υπολογιστές που θα μας βοηθούν στα πράγματα που δεν είμαστε πολύ καλοί» και το αντίστροφο.
Ο Μεχντί Μιρεμάντι, σύμβουλος AI στη McKinsey & Company, πιστεύει ομοίως ότι η συνεργασία, όχι η αντιπαλότητα, θα καθορίσει το μέλλον της δουλειάς με βοήθεια υπολογιστή. Και αυτό το μέλλον πλησιάζει γρήγορα. «Νομίζω ότι η αλληλεπίδραση ανθρώπου-ρομπότ είναι το όνομα του παιχνιδιού», είπε πρόσφατα. «Θα είναι η πιο σημαντική τάση από το εγγύς ως το μεσοπρόθεσμο μέλλον και μέχρι και τα επόμενα πέντε με 15 χρόνια».
Ήδη, οι κορυφαίοι βιομηχανικοί κατασκευαστές, όπως η Airbus και η Nissan, εισάγουν συνεργάσιμα ρομπότ – «co-bots» – στα εργοστάσιά τους. Τα ρομπότ είναι συνεπή, αξιόπιστα, ποτέ δεν κουράζονται και δεν αυτοσχεδιάζουν. Οι αλλαγές στις γραμμές συναρμολόγησης απαιτούν επίπονες προσαρμογές στον άνθρωπο, καθιστώντας δύσκολο να αλλάξει αυτό που ένα εργοστάσιο παράγει γρήγορα. Τα ρομπότ το κάνουν πιο γρήγορα. Αλλά οι μηχανές δεν μπορούν να κάνουν τα πάντα, οπότε η λύση, σύμφωνα με τους ερευνητές, είναι εργοστάσια στα οποία τα ρομπότ και οι άνθρωποι δουλεύουν παράλληλα.
Οι ηγέτες σε κάθε τομέα – συμπεριλαμβανομένης της κυβέρνησης, της βιομηχανίας και της εκπαίδευσης – θα πρέπει να σχεδιάσουν προσεκτικά για να ελαχιστοποιήσουν τις δυσμενείς επιπτώσεις του AI. Μεταξύ των σημαντικότερων καθηκόντων είναι να διασφαλιστεί ότι οι νέοι άνθρωποι έχουν τις δεξιότητες για να υπερέχουν σε μια αγορά που επικρατεί το ΑΙ και ότι όσοι βρίσκονται ήδη στο εργατικό δυναμικό μπορούν να προσαρμοστούν στις νέες απαιτήσεις.
Τα ρομπότ δεν θα γίνουν συνάδελφοι ανθρώπων εν μία νυκτί. Μόνο ένα μικρό ποσοστό των τρεχουσών εργασιών είναι δεκτικό σε πλήρη αυτοματοποίηση. Ωστόσο, σχεδόν κάθε απασχόληση μπορεί και θα είναι εν μέρει αυτοματοποιημένη κάποια στιγμή στο μέλλον. Οι εργασίες που είναι περισσότερο επιρρεπείς στον αυτοματισμό περιλαμβάνουν δραστηριότητες ρουτίνας, όπως συλλογή και επεξεργασία δεδομένων. Αλλά ο ρόλος του AI στο χώρο εργασίας θα εμβαθύνει με τον χρόνο.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας, οι τεκτονικές αλλαγές στην τεχνολογία έχουν αλλάξει τις επαγγελματικές δομές και την απασχόληση. Αλλά αυτές οι περιοδικές αναταραχές έχουν επίσης δημιουργήσει νέες, πιο σύγχρονες θέσεις εργασίας – και συχνά σε μεγαλύτερο αριθμό από εκείνες που χάθηκαν. Η επακόλουθη αναστάτωση του AI, με άλλα λόγια, θα έχει πιθανώς καθαρό θετικό αντίκτυπο στην απασχόληση.
Οι αναλυτές της βιομηχανίας προβλέπουν ότι το AI θα οδηγήσει στην ανάπτυξη τα επόμενα χρόνια και δεκαετίες. Η Gartner, μια ερευνητική και συμβουλευτική εταιρεία, εκτιμά ότι τα εργαλεία με δυνατότητα AI θα δημιουργήσουν 2,9 τρισεκατομμύρια δολάρια σε επιχειρηματική αξία μέχρι το 2021, ενώ η PwC προβλέπει ότι μέχρι το 2030, το AI θα μπορούσε να συμβάλει στην παγκόσμια οικονομία με έως και 15,7 τρισεκατομμύρια δολάρια. Ορισμένες εκτιμήσεις δείχνουν ότι οι εταιρείες θα μπορούσαν να εξοικονομήσουν έως και 4 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως με αυτοματοποίηση του AI. Και τα οφέλη για τις επιχειρήσεις θα ξεπεράσουν κατά πολύ τις αποταμιεύσεις, καθώς ο αυτοματισμός θα ωθήσει την καινοτομία, θα βελτιώσει τις προβλέψεις, θα βελτιστοποιήσει τις λειτουργίες και θα οδηγήσει σε καλύτερη εξυπηρέτηση των πελατών.
Σε οποιαδήποτε τεχνολογική μετάβαση, αυτοί που οδηγούν την αλλαγή δεν μπορούν να χάσουν το ανθρώπινο στοιχείο. Υπάρχουν μερικά πράγματα που ακόμα και τα πιο έξυπνα μηχανήματα δε θα κάνουν ποτέ. Οι μηχανές δεν ονειρεύονται, δεν θέτουν στόχους ή δεν κάνουν σχέδια σπουδών. Η δημιουργικότητα, η περιέργεια και η συναισθηματική νοημοσύνη θα είναι πάντα η ειδικότητα των ανθρώπων. Ακόμη και όταν τροφοδοτούνται με τεράστιες ποσότητες δεδομένων, οι μηχανές μπορούν να μάθουν μόνο από το παρελθόν και δεν μπορούν να φανταστούν το μέλλον. Ευτυχώς, η ζωή και οι επιχειρήσεις δεν είναι καθαρά μαθηματικοί αγώνες σκακιού.
Κοιτάζοντας προς το μέλλον, μπορεί να δει κανείς την ανάγκη για προσεκτική συζήτηση σχετικά με τον κοινωνικό αντίκτυπο του AI. Βλέπουμε όμως και στοιχεία ότι οι μεγαλύτερες προκλήσεις της ανθρωπότητας ήταν πάντα οι μεγαλύτερες ευκαιρίες μας.