Η ιδέα ενός ευρωπαϊκού «ψηφιακού φόρου» για τα έσοδα τεχνολογίας δε θα φτάσει μακριά. Την επόμενη εβδομάδα, η Ευρωπαϊκή Κομισιόν θα προτείνει επίσημα την εισφορά και παρόλο που αντιμετωπίζει δύσκολες αντιδράσεις από χώρες χαμηλής φορολογίας όπως η Ιρλανδία και το Λουξεμβούργο, η πρόταση δεν είναι απαραιτήτως καταδικασμένη.
Το περασμένο φθινόπωρο, οι μεγαλύτερες ηπειρωτικές οικονομίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης – η Γερμανία, η Γαλλία, η Ισπανία και η Ιταλία – υποστήριξαν την εισφορά κύκλου εργασιών που ονομαζόταν «φόρος εξισορρόπησης». Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΕ, η ουσιαστική φορολογική επιβάρυνση για μια παραδοσιακή εταιρεία είναι 23%, αλλά για τις ψηφιακές είναι μόλις 10%. Ο επιθετικός διασυνοριακός φορολογικός σχεδιασμός μπορεί περαιτέρω να οδηγήσει τον αριθμό αυτό στο μηδέν, ειδικά όταν οι επιχειρήσεις επιλέγουν εύκολες για τις επιχειρήσεις δικαιοδοσίες όπως η Ιρλανδία για το ευρωπαϊκό γραφείο τους. Αν η Google, το Facebook, η Apple και άλλες πολυεθνικές τεχνολογικές πλατφόρμες δεν μπορούν να αναγκαστούν να πληρώσουν εταιρικούς φόρους παντού όπου λειτουργούν, αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να είναι σε θέση να ξεφύγουν και να μην πληρώνουν τίποτα, σύμφωνα με τα έθνη.
Το κομμάτι της «εξισορρόπησης» σήμαινε να τους αναγκάσει να εγκαταλείψουν αρκετά από τα έσοδά τους σε κάθε χώρα της ΕΕ για να καλύψουν τα φορολογικά έσοδα που χάνει το εν λόγω κράτος μέλος. Η πρόταση τελικά συγκέντρωσε την υποστήριξη 19 χωρών της ΕΕ. Οι εταιρείες χαμηλού φόρου, καθώς και το Ηνωμένο Βασίλειο και η Σουηδία, αρνήθηκαν εκφράζοντας τις ανησυχίες τους σχετικά με την άμβλυνση της ανάπτυξης στον ψηφιακό τομέα. Σε μια «ψηφιακή σύνοδο κορυφής» στο Ταλίν στο τέλος του περασμένου Σεπτεμβρίου, δεν επιτεύχθηκε συναίνεση. «Δεσμευόμαστε σε μια γενική αλλαγή των φορολογικών κανόνων και για την προσαρμογή των δικών μας φορολογικών συστημάτων για να διασφαλίσουμε ότι τα κέρδη που παράγονται ψηφιακά στην Ευρωπαϊκή Ένωση φορολογούνται όπου δημιουργείται η αξία τους», ανέφερε το τελικό έγγραφο της συνόδου κορυφής. «Χρειάζεται περαιτέρω συζήτηση σχετικά με τους τρόπους δημιουργίας ενός τέτοιου συστήματος.»
Η φορολογική ιδέα εξισορρόπησης φάνηκε να εξαφανίζεται μέχρι φέτος. Τώρα, έχει καλύτερες πιθανότητες υιοθέτησης από κάποιες, αν όχι όλες, τις ευρωπαϊκές χώρες. Ακόμα και το Ηνωμένο Βασίλειο, πρώιμος αντίπαλος, εξετάζει την επιβολή ενός ψηφιακού φόρου εισοδήματος μετά από μια αναθεώρηση της κυβέρνησης.
Όσον αφορά την ΕΕ, τα σχέδια προτάσεών της άρχισαν να διαρρέουν τον περασμένο μήνα. Πρώτον, μια προσωρινή λύση ευνοούμενη από τη Γαλλία και τη Γερμανία επιδίωξε να φορολογήσει τα έσοδα από την ψηφιακή διαφήμιση, την πώληση δεδομένων χρήστη και την ψηφιακή διαμεσολάβηση σε ποσοστό μεταξύ 1 και 5%. Οι υπηρεσίες συνδρομής, όπως το Netflix, οι εταιρίες fintech και οι δημιουργοί ψηφιακού περιεχομένου, δεν θα πληγούν από την εισφορά.
Πιο πρόσφατα, οι Financial Times ανέφεραν ότι η ΕΕ «ήταν πιο πιθανό» να θέσει νέα εισφορά στο 3%. Το σχήμα της πρότασης είναι προφανώς ακόμα ρευστό.
Θα απαιτούσε την ομόφωνη ψήφιση των 28 κρατών μελών και οι χώρες χαμηλού φόρου εξακολουθούν να είναι κάθετα αρνητικές. Αλλά η επιβίωση της ιδέας του «φόρου εξισορρόπησης» παρά τις προηγούμενες αποτυχίες σημαίνει ότι οι μεγαλύτερες ευρωπαϊκές οικονομίες είναι αρκετά αποφασισμένες να διατηρήσουν την πίεση. Αυτό που μπορεί να προκύψει είναι μια λύση στην οποία ορισμένες χώρες συμφωνούν να εφαρμόσουν τον φόρο, αφήνοντας πίσω τους αντιφρονούντες. Εφόσον όλες οι μεγάλες οικονομίες συμφωνούν – και έτσι φαίνεται να είναι – θα ήταν σχεδόν το ίδιο με έναν φόρο για τις ψηφιακές εταιρείες σε ολόκληρη την ΕΕ.
Από την άλλη πλευρά, με ποσοστό 3%, δεν υπάρχει τίποτα για την Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο ή την Κύπρο να αντιταχθούν. Σύμφωνα με την ΕΕ, ένας τέτοιος φόρος θα παράγει μόνο 4,8 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως σε ολόκληρη την ΕΕ. Αυτό είναι περίπου το ένα τέταρτο του συνόλου των φόρων που μόνο η Γερμανία συλλέγει σε έναν μέσο μήνα. Θα μειώσει κάπως τα φορολογικά έσοδα των χωρών στις οποίες εδρεύουν οι θυγατρικές των Big Tech στην ΕΕ, αλλά δεν θα αφήσει μια τεράστια τρύπα δεδομένων των φορολογικών συντελεστών αυτών των δικαιοδοσιών.
Πέρυσι, το Facebook είχε έσοδα ύψους 9,9 δισεκατομμυρίων στην Ευρώπη. Ένας φόρος 3% επί του ποσού αυτού θα κοστίσει περίπου 297 εκατομμύρια δολάρια. Σύμφωνα με τον νόμιμο συντελεστή φόρου εισοδήματος της Ιρλανδίας, 12,5%, η πληρωμή αυτή θα ισοδυναμούσε με απώλεια 37 εκατομμυρίων δολαρίων ετησίως για την Ιρλανδία – αν το Facebook εξακολουθούσε να καταγράφει όλα τα έσοδα της ΕΕ και να κερδίζει εκεί. Από την αρχή του τρέχοντος έτους, όμως, δεν το κάνει πλέον: ετοιμάζεται να πληρώσει περισσότερους φόρους, όπου πραγματικά κάνει επιχειρήσεις. Έτσι, ενώ η ιρλανδική θυγατρική εξακολουθεί να είναι ο ευρωπαϊκός φορολογικός κόμβος της εταιρείας, χάνει ήδη χρήματα από το Facebook έναντι άλλων χωρών της ΕΕ.
Ό, τι κι αν γίνει, ωστόσο, ο φόρος κύκλου εργασιών θα παραμείνει κακή ιδέα.
Οι έκτακτες λύσεις της ΕΕ τείνουν να παραμένουν μακροπρόθεσμες. Οι ισχύοντες κανόνες για τον φόρο προστιθέμενης αξίας υιοθετήθηκαν ως προσωρινό μέτρο το 1993. Τα πιο ισχυρά έθνη του μπλοκ χρειάζονται πραγματικά τα λιγότερο από 5 δισεκατομμύρια ευρώ τόσο πολύ που είναι πρόθυμα να κολλήσουν για χρόνια, ίσως δεκαετίες, με αμβλύ εργαλείο όπως είναι ο φόρος εισφοράς κύκλου εργασιών; Δεν θα ήταν πιο αποδοτικό να δουλέψουμε ενεργά με τις πολυεθνικές για να τους δομήσουμε τις λειτουργίες τους, ώστε να πληρώσουν περισσότερο εταιρικό φόρο όταν πραγματοποιούν κέρδη;
Το Facebook έχει αποδειχθεί ήδη επιρρεπές σε μια τέτοια πίεση, και άλλοι μπορούν να ωθηθούν προς το ίδιο μονοπάτι. Δεν υπάρχει πραγματική ανάγκη για μια γρήγορη και βρώμικη λύση – μια δίκαιη και λογική λύση θα ήταν πολύ καλύτερη και δεν θα απαιτούσε απαραιτήτως μια σημαντική φορολογική μεταρρύθμιση σε παγκόσμιο επίπεδο ή ακόμη και σε επίπεδο ΕΕ. Αντιμέτωποι με σαφείς απαιτήσεις, άλλοι τεχνολογικοί γίγαντες πιθανότατα θα καταλήξουν να συμμορφώνονται οικειοθελώς και όχι να αντιμετωπίζουν διαρκώς την αποτυχία από τους πολιτικούς και ένα αβέβαιο φορολογικό νομοσχέδιο.
Όπως είπε ο γενικός διευθυντής της Google Σούνταρ Πιτσάι τον Ιανουάριο, «Είμαστε στην ευχάριστη θέση να πληρώσουμε ένα υψηλότερο ποσό, ανεξάρτητα από τον κόσμο που συμφωνεί ως το σωστό πλαίσιο. Δεν πρόκειται για το ποσό του φόρου που πληρώνουμε, όσο για τον τρόπο με τον οποίο χωρίζετε μεταξύ των διαφόρων χωρών.»
Αυτό, και όχι οι προσωρινοί φόροι κύκλου εργασιών, πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο συζήτησης.