Ένα φιλόδοξο σχέδιο με περίπου 400 έργα Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) περιλαμβάνει η Βίβλος Ψηφιακού Μετασχηματισμού 2020 – 2025 του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, η οποία θα τεθεί το επόμενο διάστημα σε δημόσια διαβούλευση, ενώ συζητήθηκε χθες στο υπουργικό συμβούλιο, έπειτα από εισήγηση του υπουργού, Κυριάκου Πιερρακάκη.
Η Βίβλος Ψηφιακού Μετασχηματισμού (ΒΨΜ) αναφέρεται σε 6 στρατηγικούς άξονες παρέμβασης και όπως εκτιμάται με βάση τα χρηματοδοτικά εργαλεία που έχει στη διάθεσή της η χώρα, ο προϋπολογισμός των έργων που περιλαμβάνει είναι περί τα 7 δις. ευρώ. Ένα εξαιρετικά μεγάλο ποσό το οποίο, αν απορροφηθεί, θα αλλάξει τη μορφή της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας.
Όπως τονίζεται στο πολυσέλιδο κείμενο υπάρχουν δύο λόγοι που επιτρέπουν αισιοδοξία: Ο πρώτος έχει να κάνει με τη χρηματοδότηση. Οι ευρωπαϊκοί πόροι που εξασφάλισε η χώρα μας για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας από το Ταμείο Ανάκαμψης και το νέο ΕΣΠΑ, μαζί με τα χαμηλά επιτόκια δανεισμού και την πληθώρα άλλων δομών χρηματοδότησης έργων σαν αυτά που περιγράφονται στη ΒΨΜ, εγγυώνται ότι στο επόμενο διάστημα θα μπορέσουν να χρηματοδοτηθούν δράσεις και έργα που στο παρελθόν ήταν ανέφικτο να υλοποιηθούν και μάλιστα ταυτόχρονα.
Ο δεύτερος λόγος είναι η ίδια η ΒΨΜ και αυτό γιατί εκτός από ένα ρεαλιστικό οδικό χάρτη με τα απαραίτητα έργα που πρέπει να γίνουν, τα κρίσιμα συστατικά επιτυχίας έχουν ήδη ενσωματωθεί: Η λειτουργική μεθοδολογία, με την οποία αυτά τα έργα θα σχεδιάζονται, θα υλοποιούνται και θα συντηρούνται στο μέλλον καθώς και η αρχιτεκτονική των πληροφοριακών συστημάτων που εγγυάται την λειτουργικότητα των έργων αυτών.
Οι προαναφερόμενοι στρατηγικοί άξονες είναι:
- Συνδεσιμότητα
- Ψηφιακές Ικανότητες και Δεξιότητες
- Ψηφιακός Μετασχηματισμός Επιχειρήσεων
- Ψηφιακές Δημόσιες Υπηρεσίες
- Ψηφιακή Καινοτομία
- Αξιοποίηση Προηγμένων Τεχνολογιών
Με βάση τα όσα ορίζει η Βίβλος ο ψηφιακός μετασχηματισμός του κράτους σχεδιάζεται, υλοποιείται και διοικείται από το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, το οποίο μεταξύ άλλων αναλαμβάνει το στρατηγικό σχεδιασμό και τη διοίκηση παρεμβάσεων που υλοποιούν τον ψηφιακό μετασχηματισμό, την εποπτεία, καταγραφή, ανασχεδιασμό και ψηφιοποίηση των διοικητικών διαδικασιών στο Δημόσιο Τομέα.
Στη ΒΨΜ αναγνωρίζεται ότι μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αφορούν στην υλοποίηση των έργων της ΒΨΜ σχετίζεται με τις διαδικασίες προμηθειών και την αξιολόγηση επενδυτικών σχεδίων που θα εφαρμοστούν στο πλαίσιο αυτής της υλοποίησης.
Σημειώνεται σχετικά ότι εκτός των ευρέως χρησιμοποιούμενων ανοικτών και κλειστών διαδικασιών δημόσιων διαγωνισμών, θα εξεταστεί η αξιοποίηση συμπληρωματικών εναλλακτικών εργαλείων που προβλέπονται θεσμικά, όπως για παράδειγμα, οι Συμφωνίες Πλαίσιο σε συνδυασμό με εξειδικευμένες εκτελεστικές συμβάσεις, οι Συμπράξεις Καινοτομίας, οι Συνεργατικοί Χώροι Δημιουργίας Θερμοκοιτίδων Επιχειρήσεων και οι Κρατικές Ενισχύσεις, τα οποία στοχεύουν σε μεθοδολογίες ευέλικτης υλοποίησης και καινοτομίας. Σε ό,τι αφορά την κάλυψη μακροχρόνιων αναγκών θα εξεταστούν μοντέλα Συμβάσεων Παραχώρησης για παροχή υπηρεσιών και Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα για ανταποδοτικά και μη έργα. Ταυτόχρονα, μπορεί να επιλεγεί ανά περίπτωση η προμήθεια και υιοθέτηση από το Δημόσιο κάποιας έτοιμης ψηφιακής υπηρεσίας, αντί της υλοποίησης κάποιας ψηφιακής λύσης από την αρχή.
Για την υλοποίηση της ΒΨΜ, και όπου κρίνεται εφικτό, προτείνεται ακόμη και η υιοθέτηση μιας ευέλικτης προσέγγισης υλοποίησης έργων, στο πλαίσιο που το επιτρέπει η ισχύουσα νομοθεσία περί Δημοσίων Συμβάσεων. Και έχει ενδιαφέρον το πως αναλύεται η ευέλικτη αυτή προσέγγιση υλοποίησης έργων, όπως ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον θα έχει να την δούμε στην πράξη.
Στο αρχικό στάδιο οι εμπλεκόμενες ομάδες (π.χ., επιχειρησιακές, απλούστευσης διαδικασιών, ανάπτυξης λογισμικού, υποστήριξης και παραγωγικής λειτουργίας, τελικών χρηστών), συμφωνούν μετρήσιμους προγραμματικούς στόχους, κάνουν την αρχική ανάλυση και το βασικό σχεδιασμό της λύσης εντός του πλαισίου του διαθέσιμου προϋπολογισμού, χρόνου και της αναμενόμενης ποιότητας. Η διαδικασία αυτή διαμορφώνει τη λίστα των αρχικών απαιτήσεων, ενώ παράλληλα γίνεται η ιεράρχηση αυτών, καθορίζονται τα κριτήρια αξιολόγησης και επιτυχίας, καθώς και τυχόν συνθήκες διακοπής της υλοποίησης.
Η υλοποίηση γίνεται σε επαναληπτικούς κύκλους, όπου κάθε ένας από αυτούς αποσκοπεί στην κάλυψη των σημαντικότερων απαιτήσεων που εκκρεμούν, σε συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα (π.χ. κάποιων εβδομάδων). Επίσης, σε κάθε κύκλο γίνεται έλεγχος και ανατροφοδότηση όσον αφορά τα αποτελέσματα από τις εμπλεκόμενες ομάδες. Η διαδικασία των ενδιάμεσων ελέγχων σε κάθε κύκλο εξασφαλίζει τον έγκαιρο εντοπισμό τυχόν προβλημάτων, τον προγραμματισμό διορθωτικών ενεργειών, την εκ νέου ιεράρχηση των απαιτήσεων με βάση την εξέλιξη της υλοποίησης και τον προσδιορισμό των υπολειπόμενων απαιτήσεων, επιδρώντας έτσι στον αρχικό σχεδιασμό και προγραμματισμό της υλοποίησης του έργου. Στην αρχή κάθε κύκλου οι εμπλεκόμενες ομάδες συμφωνούν το αντικείμενο που θα υλοποιηθεί στον επόμενο κύκλο έως ότου μετά από επαναλήψεις, όλες οι σημαντικές απαιτήσεις ικανοποιηθούν επαρκώς. Η διαδικασία αυτή διευκολύνει την ενσωμάτωση τροποποιήσεων που οφείλονται στο μεταβαλλόμενο εξωτερικό περιβάλλον, την καλύτερη κατανόηση και ανάλυση του προς επίλυση ζητήματος και τη συστηματική συνεργασία μεταξύ των εμπλεκομένων. Με βάση αυτή την προσέγγιση, η τελική λύση συντίθεται από επί μέρους διακριτά λειτουργικά τμήματα, το καθένα από τα οποία καλύπτει ένα υποσύνολο επιχειρησιακών απαιτήσεων.
Για την υποστήριξη της ευέλικτης μεθοδολογίας υλοποίησης έργων, βασική προϋπόθεση είναι οι δημόσιοι φορείς να αναλάβουν ενεργά την ευθύνη για το παραγόμενο σύστημα ή προϊόν και να έχουν συνεχή συμμετοχή στον τρόπο που τα επιμέρους παραδοτέα υλοποιούνται, γίνονται αποδεκτά και ενσωματώνονται στη λειτουργία του κάθε Οργανισμού.
Με βάση αυτή την προσέγγιση, σε περίπτωση εμπλοκής αναδόχων γίνεται αποπληρωμή της προσπάθειας που καταβλήθηκε σε κάθε κύκλο που ολοκληρώνεται, εφόσον πληρούνται τα κριτήρια επιτυχίας που έχουν τεθεί. Για την υλοποίηση αυτής της προσέγγισης, θα αξιοποιηθούν υφιστάμενα σχετικά εργαλεία Δημοσίων Συμβάσεων προμήθειας αγαθών και παροχής υπηρεσιών, όπως οι Συμφωνίες Πλαίσιο, οι υπηρεσίες έρευνας και ανάπτυξης και οι συμπράξεις καινοτομίας.
Θετικά θεωρείται ότι μπορεί να συμβάλλουν στην υλοποίηση και οι προκαταρκτικές διαβουλεύσεις με την αγορά για την αξιολόγηση πιθανών λύσεων με βάση την ισχύουσα νομοθεσία. Σε κάθε περίπτωση, πριν την έναρξη κάθε κύκλου θα πρέπει να προσδιορίζονται οι απαιτήσεις και οι στόχοι του κύκλου, καθώς και η απαιτούμενη ανθρωπο-προσπάθεια ή άλλοι πόροι για την υλοποίηση του κύκλου.