Ένα παραπλανητικό βίντεο που δείχνει μία γυναίκα να τρώει νυχτερίδα με «ξυλάκια», φουσκωμένοι απολογισμοί κρουσμάτων και θανάτων… ένας ορυμαγδός παραπλανητικών πληροφοριών για την επιδημία της κινεζικής ιογενούς πνευμονίας κατακλύζει τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τροφοδοτώντας τον φόβο και τη σύγχυση των πληθυσμών.
Στον Χονγκ Κονγκ, μία 40χρονη γιατρός είναι αγανακτισμένη από τα μηνύματα που έχει δεχθεί στο Whatsapp σε μια ομάδα που έχει δημιουργήσει η οικογένειά της.
«Είδα μια πληροφορία… μία συμβουλή να χρησιμοποιείς σεσουάρ για τα μαλλιά για την αποστείρωση του προσώπου και των χεριών και να πίνεις ζεστό νερό 60 βαθμών Κελσίου για να παραμείνεις υγιής. Είδα επίσης ένα μήνυμα στο Facebook που συνιστά στους ανθρώπους να πίνουν Dettol».
Ως γιατρός, γνωρίζει ότι κανένα από τα μέτρα αυτά δεν είναι αποτελεσματικό… αλλά μπορεί να αποβούν επικίνδυνα.
Από την ανακοίνωση στις αρχές του Ιανουαρίου της εμφάνισης του νέου κινεζικού ιού στην πόλη Ουχάν, τα fake news έχουν εισβάλει στο Ίντερνετ.
Η Κριστίνα Ταρνταγκίλα, ειδική των μέσων ενημέρωσης του Poynter Institute δηλώνει ότι περισσότεροι από 50 οργανισμοί που κάνουν διασταύρωση για τον εντοπισμό των fake news έχουν εντοπίσει «τρία κύματα» τέτοιων πληροφοριών.
«Το ένα αφορά την προέλευση του ιού, το δεύτερο ψεύτικες πατέντες φαρμακευτικών προϊόντων και το τρίτο τρόπους πρόληψης ή θεραπείας», εξηγεί.
Ρατσιστικά στερεότυπα
Οι δημοσιογράφοι που είναι επιφορτισμένοι με την διασταύρωση και εξακρίβωση της αξιοπιστίας πληροφοριών στο AFP έχουν αντιμετωπίσει πληθώρα fake news.
Μία τέτοια πληροφορία, που κυκλοφορεί στη Σρι Λάνκα, αναφέρει ότι τα 11 εκατομμύρια των κατοίκων της Ουχάν θα πεθάνουν. Μία άλλη, ότι είδη διατροφής και ορισμένες κοινότητες στην Αυστραλία είναι μολυσμένα από τον νέο κινεζικό ιό, την στιγμή που πολλές δημοσιεύσεις διαφημίζουν ότι ένα αλατώδες διάλυμα προστατεύει από τον ιό.
Πολλές από τις παραπλανητικές αναρτήσεις στηρίζονται σε προκαταλήψεις για τις διατροφικές συνήθειες στην Κίνα ή σε ρατσιστικά στερεότυπα.
Οι εικόνες με τη γυναίκα που τρώει νυχτερίδα με «ξυλάκια» έγινε viral και δημοσιεύθηκε και από δυτικά ταμπλόιντ, που βλέπουν σε αυτήν την απόδειξη ότι αιτία της κρίσης είναι η όρεξη των Κινέζων για την κατανάλωση εξωτικών άγριων ζώων. Το βίντεο τραβήχτηκε από μπλόγκερ το 2016 στο αρχιπέλαγος του Παλάου στον Ειρηνικό. Ελάχιστα μέσα διόρθωσαν εκ των υστέρων την πληροφορία.
A bat(-eating) woman from China… pic.twitter.com/D8JNvClxy4
— Byron Wan (@Byron_Wan) January 23, 2020
Η αλήθεια είναι ότι, αν και η κινεζική γαστρονομική παράδοση θέλει την κατανάλωση συστατικών που σε άλλους τόπους θεωρούνται αηδιαστικά και η πώληση ζώντων ζώων αποτελεί πηγή ανησυχίας, η νυχτερίδα δεν είναι συνηθισμένο έδεσμα.
Στην Αυστραλία, όπου ζει πολυπληθής κινεζική κοινότητα, υπάρχει κατακλυσμός fake news.
Τη Δευτέρα, βουλευτής του Μπρισμπέιν προειδοποίησε τους ψηφοφόρους για πλαστή ανακοίνωση του υπουργείου Υγείας σχετικά με τους κινδύνους που προέρχονται από τη μετακίνηση σε περιοχές με μεγάλη συγκέντρωση Κινέζων.
«Τα fake news που μεταδίδονται από κρετίνους ρατσιστές προκαλούν αίσθημα φόβου και αβεβαιότητας», λέει, όπως μεταδίδει το Γαλλικό Πρακτορείο και αναμεταδίδει το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων.
Φόβος και αβεβαιότητα
Στο Ίντερνετ, ακροδεξιά sites εκμεταλλεύονται την επιδημία. Μία από τις πλαστές ειδήσεις που κυκλοφόρησαν σε ακροδεξιό ιντερνετικό περιβάλλον είναι για την ύπαρξη εμβολίου κατά του νέου κινεζικού ιού με πατέντα 2015. Στην πραγματικότητα, η συγκεκριμένη πατέντα αφορά έναν ιό που εντοπίσθηκε στα πουλερικά.
Ο Χαλ Τέρνερ, παρουσιαστής ακροδεξιού ραδιοφωνικού σταθμού που υποστηρίζει ρατσιστικές θέσεις, έδωσε στη δημοσιότητα άρθρο που αναφέρει ότι 112.000 άνθρωποι έχουν ήδη πεθάνει στην Κίνα και ότι 2,8 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν τεθεί σε καραντίνα.
«Είναι μία κλασσική διαδικασία που επιτρέπει την διάδοση φημών που εκκολάπτονται σε μία ατμόσφαιρα φόβου και αβεβαιότητας», εξηγεί ο Ρόμπερτ Μπαρτόλομιου, νεοζηλανδός κοινωνιολόγος.
Οι εντυπωσιακοί τίτλοι των μέσων ενημέρωσης και η ιστορική έλλειψη εμπιστοσύνης απέναντι στην κινεζική κυβέρνηση διευκόλυναν τη διάδοση φημών.
«Αλλά για πολλούς ανθρώπους, η κύρια πηγή ενημέρωσης είναι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ιδανικά για την διακίνηση ανεπιβεβαίωτων πληροφοριών», λέει.
Για τις υγειονομικές αρχές, αυτή η ανεξάντλητη ροή πλαστών πληροφοριών περιπλέκει τη δουλειά τους.
«Στην Ταϊβάν, οι άνθρωποι αρχίζουν να τηλεφωνούν στα νοσοκομεία και τις κρατικές υπηρεσίες, πλημμυρίζοντάς τα με ερωτήσεις και κινητοποιώντας πολύτιμους ανθρώπινους πόρους», λέει ο Κέβιν Χσούεν, στέλεχος του νοσοκομείου Cardinal Tien στην Ταϊπέι.