Καθώς η τεχνητή νοημοσύνη εξελίσσεται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς και υπόσχεται να μας «απελευθερώσει» από την καθημερινότητα, κορυφαίοι επιστήμονες και στοχαστές προειδοποιούν ότι ίσως θυσιάζουμε κάτι πολύτιμο στον βωμό της ευκολίας: την ίδια μας την ανθρωπιά.
Σε νέα έκθεση του Πανεπιστημίου Elon, με τη συμμετοχή του «πατέρα του διαδικτύου» Vint Cerf και δεκάδων ειδικών, επισημαίνεται ότι η εξάρτηση από την Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να υπονομεύσει βασικές ανθρώπινες δεξιότητες -από την ενσυναίσθηση έως τη βαθιά σκέψη- με πιθανές συνέπειες για την κοινωνική συνοχή, την ηθική κρίση και την ίδια τη δημοκρατία.
Και το ερώτημα που τίθεται είναι: Πώς θα αλλάξει η τεχνητή νοημοσύνη τον τρόπο με τον οποίο σκέφτονται οι άνθρωποι;
Η απάντηση συνοδεύεται από μια ζοφερή προειδοποίηση: Όπως η ενσυναίσθηση και η βαθιά σκέψη.
«Φοβάμαι -προς το παρόν- ότι ενώ θα υπάρχει μια αυξανόμενη μειοψηφία που θα επωφελείται όλο και πιο σημαντικά από αυτά τα εργαλεία, οι περισσότεροι άνθρωποι θα συνεχίσουν να εγκαταλείπουν την εξουσία, τη δημιουργικότητα, τη λήψη αποφάσεων και άλλες ζωτικές δεξιότητες σε αυτές τις ακόμα πρωτόγονες τεχνητές νοημοσύνες», έγραψε ο μελλοντολόγος John Smart σε ένα δοκίμιο που υποβλήθηκε για την σχεδόν 300σέλιδη έκθεση του πανεπιστημίου, με τίτλο «Το μέλλον του να είσαι άνθρωπος», η οποία δόθηκε αποκλειστικά στο CNN πριν από τη δημοσίευσή της.
Οι ανησυχίες έρχονται εν μέσω ενός συνεχιζόμενου αγώνα για την επιτάχυνση της ανάπτυξης και της υιοθέτησης της τεχνητής νοημοσύνης που έχει προσελκύσει επενδύσεις δισεκατομμυρίων δολαρίων, μαζί με σκεπτικισμό αλλά και υποστήριξη από κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο. Οι τεχνολογικοί κολοσσοί ποντάρουν τις επιχειρήσεις τους στην πεποίθηση ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο κάνουμε τα πάντα -εργασία, επικοινωνία, αναζήτηση πληροφοριών- και εταιρείες όπως η Google, η Microsoft και η Meta αγωνίζονται να δημιουργήσουν «πράκτορες τεχνητής νοημοσύνης» που μπορούν να εκτελούν εργασίες για λογαριασμό ενός ανθρώπου. Όμως οι ειδικοί προειδοποιούν στην έκθεση ότι τέτοιες εξελίξεις θα μπορούσαν να κάνουν τους ανθρώπους υπερβολικά εξαρτημένους από την ΤΝ στο μέλλον.
Ήδη, η διάδοση της τεχνητής νοημοσύνης έχει εγείρει μεγάλα ερωτήματα σχετικά με το πώς οι άνθρωποι θα προσαρμοστούν σε αυτό το τελευταίο τεχνολογικό κύμα, συμπεριλαμβανομένου του κατά πόσον θα μπορούσε να οδηγήσει σε απώλεια θέσεων εργασίας ή να δημιουργήσει επικίνδυνη παραπληροφόρηση. Η έκθεση του Πανεπιστημίου Elon αμφισβητεί περαιτέρω τις υποσχέσεις των τεχνολογικών κολοσσών ότι η αξία της τεχνητής νοημοσύνης θα έγκειται στην αυτοματοποίηση συνηθισμένων, υποτονικών εργασιών, ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να αφιερώνουν περισσότερο χρόνο σε σύνθετες, δημιουργικές ασχολίες.
Η έκθεση ακολουθεί, επίσης, έρευνα που δημοσιεύθηκε φέτος από τη Microsoft και το Πανεπιστήμιο Carnegie Mellon, η οποία υποδηλώνει ότι η χρήση εργαλείων δημιουργικής τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τις δεξιότητες κριτικής σκέψης.
«Θεμελιώδης, επαναστατική αλλαγή»
Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου Elon έκαναν έρευνα σε 301 ηγέτες, αναλυτές και ακαδημαϊκούς της τεχνολογίας, μεταξύ των οποίων ο Vint Cerf, ένας από τους «πατέρες του διαδικτύου» και νυν αντιπρόεδρος της Google, ο Jonathan Grudin, καθηγητής της Σχολής Πληροφορικής του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον και πρώην επί μακρόν ερευνητής και διευθυντής έργων της Microsoft, ο πρώην εκτελεστικός αντιπρόεδρος του Ινστιτούτου Aspen, Charlie Firestone, και ο μελλοντολόγος της τεχνολογίας και διευθύνων σύμβουλος της Futuremade, Tracey Follows. Σχεδόν 200 από τους ερωτηθέντες έγραψαν πλήρεις απαντήσεις σε δοκίμια για την έκθεση.
Περισσότερο από το 60% των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι αναμένουν ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα αλλάξει τις ανθρώπινες ικανότητες με «βαθύ και ουσιαστικό» ή «θεμελιώδη, επαναστατικό» τρόπο μέσα στα επόμενα 10 χρόνια. Οι μισοί δήλωσαν ότι αναμένουν ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη θα δημιουργήσει αλλαγές στην ανθρωπότητα προς το καλύτερο και προς το χειρότερο σε ίσο βαθμό, ενώ το 23% δήλωσε ότι οι αλλαγές θα είναι κυρίως προς το χειρότερο. Μόλις το 16% δήλωσε ότι οι αλλαγές θα είναι κυρίως προς το καλύτερο (οι υπόλοιποι δήλωσαν ότι δεν γνωρίζουν ή ότι αναμένουν λίγες αλλαγές συνολικά).
Οι ερωτηθέντες προέβλεψαν επίσης ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη θα προκαλέσει «κυρίως αρνητικές» αλλαγές σε 12 ανθρώπινα χαρακτηριστικά μέχρι το 2035, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικής και συναισθηματικής νοημοσύνης, της ικανότητας και της προθυμίας για βαθιά σκέψη, της ενσυναίσθησης, της εφαρμογής της ηθικής κρίσης και της ψυχικής ευεξίας.
Η ανθρώπινη ικανότητα σε αυτούς τους τομείς θα μπορούσε να επιδεινωθεί αν οι άνθρωποι στρέφονται όλο και περισσότερο στην τεχνητή νοημοσύνη για βοήθεια σε εργασίες όπως η έρευνα και η δημιουργία σχέσεων για λόγους ευκολίας, υποστηρίζει η έκθεση. Και η μείωση αυτών και άλλων βασικών δεξιοτήτων θα μπορούσε να έχει ανησυχητικές συνέπειες για την ανθρώπινη κοινωνία, όπως «διεύρυνση της πόλωσης, διεύρυνση των ανισοτήτων και μείωση της ανθρώπινης δράσης», έγραψαν οι ερευνητές.
Οι συντάκτες της έκθεσης αναμένουν ότι μόνο τρεις τομείς θα βιώσουν κυρίως θετική αλλαγή: η περιέργεια και η ικανότητα μάθησης, η λήψη αποφάσεων και η επίλυση προβλημάτων και η καινοτόμος σκέψη και η δημιουργικότητα. Ακόμη και στα εργαλεία που είναι διαθέσιμα σήμερα, τα προγράμματα που μπορούν να δημιουργήσουν έργα τέχνης και να λύσουν προβλήματα κωδικοποίησης είναι από τα πιο δημοφιλή. Και πολλοί ειδικοί πιστεύουν ότι, ενώ η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να αντικαταστήσει ορισμένες ανθρώπινες θέσεις εργασίας, θα μπορούσε επίσης να δημιουργήσει νέες κατηγορίες εργασίας που δεν υπάρχουν ακόμη.
Η εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης
Πολλές από τις ανησυχίες που περιγράφονται λεπτομερώς στην έκθεση σχετίζονται με τον τρόπο με τον οποίο οι ηγέτες της τεχνολογίας προβλέπουν ότι οι άνθρωποι θα ενσωματώσουν την τεχνητή νοημοσύνη στην καθημερινή τους ζωή μέχρι το 2035.
Ο Cerf δήλωσε ότι αναμένει ότι οι άνθρωποι σύντομα θα βασίζονται σε πράκτορες ΤΝ, οι οποίοι είναι ψηφιακοί βοηθοί που θα μπορούν να κάνουν ανεξάρτητα τα πάντα, από το να κρατούν σημειώσεις κατά τη διάρκεια μιας συνάντησης μέχρι να κάνουν κρατήσεις για δείπνο, να διαπραγματεύονται πολύπλοκα επιχειρηματικά συμβόλαια ή να γράφουν κώδικα. Οι τεχνολογικές εταιρείες έχουν ήδη ξεκινήσει την ανάπτυξη πρώιμων προσφορών για πράκτορες AI -η Amazon λέει ότι η ανανεωμένη φωνητική βοηθός Alexa μπορεί να παραγγείλει τα ψώνια σας και η Meta επιτρέπει στις επιχειρήσεις να δημιουργήσουν πράκτορες εξυπηρέτησης πελατών AI για να απαντούν σε ερωτήσεις στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης.
Τέτοια εργαλεία θα μπορούσαν να εξοικονομήσουν χρόνο και ενέργεια στους ανθρώπους σε καθημερινές εργασίες, ενώ παράλληλα θα βοηθούσαν σε τομείς όπως η ιατρική έρευνα. Αλλά ο Cerf ανησυχεί, επίσης, για το γεγονός ότι οι άνθρωποι γίνονται «όλο και περισσότερο τεχνολογικά εξαρτημένοι» από συστήματα που μπορεί να αποτύχουν ή να κάνουν λάθη.
«Μπορείτε, επίσης, να προβλέψετε κάποια αστάθεια σε όλα αυτά. Για παράδειγμα, κανένα από αυτά τα πράγματα δεν λειτουργεί χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, σωστά»; δήλωσε ο Cerf σε συνέντευξή του στο CNN. «Αυτές οι βαριές εξαρτήσεις είναι υπέροχες όταν λειτουργούν, και όταν δεν λειτουργούν, μπορεί να είναι δυνητικά αρκετά επικίνδυνες».
Ο Cerf υπογράμμισε τη σημασία των εργαλείων που βοηθούν στη διαφοροποίηση των ανθρώπων έναντι των AI bots στο διαδίκτυο, καθώς και τη διαφάνεια γύρω από την αποτελεσματικότητα των ιδιαίτερα αυτόνομων εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης. Προέτρεψε τις εταιρείες που κατασκευάζουν μοντέλα AI να διατηρούν «διαδρομές ελέγχου» που θα τους επιτρέπουν να ανακρίνουν πότε και γιατί τα εργαλεία τους κάνουν λάθη.
Η Follows της Futuremade δήλωσε στο CNN ότι αναμένει οι αλληλεπιδράσεις των ανθρώπων με την AI να κινηθούν πέρα από τις οθόνες όπου οι άνθρωποι γενικά μιλούν σήμερα με τα AI chatbots. Αντιθέτως, η τεχνολογία AI θα ενσωματωθεί σε διάφορες συσκευές, όπως τα wearables, καθώς και σε κτίρια και σπίτια όπου οι άνθρωποι θα μπορούν απλώς να κάνουν ερωτήσεις δυνατά.
Αλλά με αυτή την ευκολία πρόσβασης, οι άνθρωποι μπορεί να αρχίσουν να αναθέτουν την ενσυναίσθηση σε πράκτορες ΤΝ.
«Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αναλάβει τις πράξεις καλοσύνης, τη συναισθηματική υποστήριξη, τη φροντίδα και τη συγκέντρωση χρημάτων για φιλανθρωπικούς σκοπούς», έγραψε η Follows στο κείμενό της. Πρόσθεσε ότι «οι άνθρωποι μπορεί να σχηματίσουν συναισθηματική προσκόλληση σε προσωπεία και παράγοντες επιρροής της ΤΝ», εγείροντας «ανησυχίες για το αν οι αυθεντικές, αμοιβαίες σχέσεις θα παραγκωνιστούν υπέρ μιας πιο προβλέψιμης, ελεγχόμενης ψηφιακής σύνδεσης».
Οι άνθρωποι έχουν ήδη αρχίσει να δημιουργούν σχέσεις με τα chatbots AI, με ανάμεικτα αποτελέσματα. Κάποιοι άνθρωποι έχουν, για παράδειγμα, δημιουργήσει AI αντίγραφα αποθανόντων αγαπημένων προσώπων για να αναζητήσουν κλείσιμο, αλλά και γονείς νέων ανθρώπων έχουν, επίσης, προσφύγει στη δικαιοσύνη αφού λένε ότι τα παιδιά τους έπαθαν ζημιά από τις σχέσεις με AI chatbots.
Παρόλα αυτά, οι εμπειρογνώμονες λένε ότι οι άνθρωποι έχουν χρόνο να περιορίσουν μερικά από τα χειρότερα πιθανά αποτελέσματα της ΤΝ μέσω της ρύθμισης, της εκπαίδευσης στον ψηφιακό γραμματισμό και απλά δίνοντας προτεραιότητα στις ανθρώπινες σχέσεις.
Ο Richard Reisman, μη μόνιμος ανώτερος συνεργάτης στο Ίδρυμα για την Αμερικανική Καινοτομία, δήλωσε στην έκθεση ότι η επόμενη δεκαετία σηματοδοτεί ένα σημείο καμπής για το αν η τεχνητή νοημοσύνη «αυξάνει την ανθρωπότητα ή την αποβιβάζει».
«Οδηγούμαστε τώρα προς τη λάθος κατεύθυνση από την κυρίαρχη δύναμη του “τεχνολογικού-βιομηχανικού συμπλέγματος”, αλλά έχουμε ακόμη την ευκαιρία να το διορθώσουμε αυτό», έγραψε ο Reisman.
