Δεν μπορεί κανείς να κατηγορήσει το υπουργείο Οικονομικών του Ηνωμένου Βασιλείου που σκέφτεται ριζοσπαστικά μέτρα. Μια χούφτα μεγάλων εταιρειών τεχνολογίας, που βγάζουν πολλά χρήματα στο Ηνωμένο Βασίλειο, πληρώνουν μικρό φόρο εκεί. Αυτό μπορεί να είναι απολύτως νόμιμο ή όχι, ανάλογα με την περίπτωση. Αλλά είναι σίγουρα άδικο.
Απαιτείται μια επιδιόρθωση και ο πειρασμός είναι να χρησιμοποιηθεί μια απλή και τολμηρή. Η φορολόγηση των τεχνολογικών επιχειρήσεων με βάση τα τοπικά έσοδά τους θα είναι και τα δύο. Οι πωλήσεις στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι πιο δύσκολο να μεταφερθούν στο Λουξεμβούργο ή την Ιρλανδία Ο Μελ Στράιντ, οικονομικός γραμματέας του υπουργείου Οικονομιοκών, λέει ότι ο φόρος εισοδήματος είναι «ενδεχομένως η προτιμώμενη επιλογή». Άλλες χώρες, όπως η Γαλλία και η Ιταλία, έχουν παρόμοιες ιδέες.
Η επιφύλαξη στη δήλωση του κ. Στράιντ δείχνει ότι το υπουργείο Οικονομικών μπορεί να αλλάξει γνώμη. Καλώς. Ο φόρος εισοδήματος θα δημιουργούσε περισσότερα προβλήματα από αυτά που θα λύσει. Καλύτερα να επικεντρωθούμε σε πιο θεμελιώδεις αλλαγές στον φορολογικό κώδικα, τη μεγαλύτερη διεθνή εναρμόνιση και την αυστηρότερη επιβολή.
Τα αριθμητικά στοιχεία είναι αρκετά εξωφρενικά για να αξίζουν επανάληψη. Το 2016, το eBay είχε 1,3 δισεκατομμύρια δολάρια σε έσοδα στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπως αναφέρεται στην ετήσια έκθεσή του. Ωστόσο, τα κέρδη που αναφέρθηκαν, στις βρετανικές φορολογικές καταθέσεις, ήταν 8 εκατομμύρια λίρες και η φορολογική υποχρέωση ήταν 2 εκατομμύρια λίρες. Το Netflix διαθέτει 6,5 εκατομμύρια συνδρομητές στο Ηνωμένο Βασίλειο, με συνολικά περίπου 400 εκατομμύρια λίρες σε έσοδα. Τα κέρδη που πραγματοποιήθηκαν και ο φόρος που καταβλήθηκαν στο Ηνωμένο Βασίλειο; Σχεδόν τίποτα.
Τέτοιες εταιρείες εκτοπίζουν τις παλαιότερες επιχειρήσεις – την τηλεόραση, το λιανικό εμπόριο που βασίζεται σε καταστήματα – που δυσκολεύονται περισσότερο να εκμεταλλευτούν παραθυράκια, όπως η αποστολή τελών σε οντότητες με έδρα σε φορολογικούς παραδείσους και διατηρούν υπολογιστές διακομιστών ή πνευματική ιδιοκτησία. Έτσι, το Ηνωμένο Βασίλειο δε χάνει μόνο τα φορολογικά έσοδα. Αναγκάζεται να επιδοτεί μια μορφή οικονομικής δραστηριότητας (η οποία βασίζεται στο λογισμικό) έναντι άλλων. Καμία κυβέρνηση δε θα πρέπει να το ανεχτεί.
Η πρόκληση με τον φόρο εισοδήματος είναι ότι βλέπει μόνο τον επιδιωκόμενο στόχο. Μπορεί να είναι καλό να χτυπηθούν τα eBay, Netflix, Facebook ή Amazon με βάση τις τοπικές πωλήσεις. Αλλά τι θα συμβεί με τις start-ups που βρίσκονται αρχικά στάδια, και δεν είναι ακόμη κερδοφόρες; Δεν πληρώνουν τώρα εταιρικό φόρο, και αυτό είναι ακριβώς όπως θα έπρεπε να είναι.
Η κοινωνία θέλει να ενθαρρύνει την ανάληψη κινδύνων – σε αντίθεση με την αναζήτηση ενοικίων τεχνολογικών ολιγοπωλίων. Και τότε υπάρχει το πρόβλημα των κερδοφόρων επιχειρήσεων που, επειδή δεν αντλούν κέρδη από άυλα στοιχεία, πληρώνουν σήμερα τους κανονικούς φόρους στα κέρδη. Ένας βασικός τρόπος να αποκλείονται από έναν φόρο εισοδήματος, αν βρεθεί κάποιος, θα μπορούσε να είναι ευάλωτος στα τυχερά παιχνίδια.
Μια καλύτερη λύση θα είναι λιγότερο κομψή και θα χρειαστεί περισσότερο χρόνο, αλλά θα κατανείμει το φόρτο της φορολογίας πιο δίκαια. Αυτό θα σήμαινε την επίτευξη συναίνεσης σχετικά με το πού και πότε οι τεχνολογικές πλατφόρμες δημιουργούν αξία. Το ισχύον καθεστώς, εκ των πραγμάτων, ορίζει ότι το μεγαλύτερο μέρος της αξίας δημιουργείται από την πνευματική ιδιοκτησία ή από την ονομαστική θέση μιας ηλεκτρονικής συναλλαγής και ότι ελάχιστη ή καμία δεν δημιουργείται όταν παρέχεται η υπηρεσία. Απαιτείται μια πιο ισορροπημένη φόρμουλα.
Ένα σύστημα εξισορρόπησης, για να είναι αποτελεσματικό, θα απαιτούσε σημαντική διεθνή συμφωνία, όχι για τους φορολογικούς συντελεστές, αλλά για τη φορολογική βάση – τι αποτελεί φορολογητέο γεγονός. Αυτό θα πάρει χρόνο. Τόσο η ΕΕ όσο και ο ΟΟΣΑ ασχολούνται με αυτό. Εν τω μεταξύ, οι μεμονωμένες χώρες πρέπει να επιβάλουν έντονα τους υφιστάμενους νόμους και να εγκαταστήσουν μικρότερα μέτρα για την κάλυψη των φορολογικών διαρροών. Ο «φόρος Google» του Ηνωμένου Βασιλείου στα αποπροσανατολισμένα κέρδη και το σχέδιο του Φίλιπ Χάμοντ, του υπουργού Οικονομικών, να κάνει τα δικαιώματα πληρωτέα στις δικαιοδοσίες χαμηλής φορολογίας υπό την επιφύλαξη του φόρου του Ηνωμένου Βασιλείου, είναι αξιόλογες προσπάθειες προς αυτήν την κατεύθυνση.
Οι παγκόσμιες τεχνολογικές επιχειρήσεις είναι πολύπλοκες, ευμετάβλητες και τεράστιες. Καμία αλλαγή πολιτικής δεν πρόκειται να κλείσει κάθε παραθυράκι που μπορούν να εκμεταλλευτούν, οι απλές λύσεις, όπως ένας φόρος εισοδήματος ακόμη λιγότερο. Δεν υπάρχει αμφιβολία, ωστόσο, ότι το σημερινό σύστημα μπορεί να γίνει πολύ καλύτερο.