Τα χρόνια από τη χρηματοπιστωτική κρίση ήταν δυστυχισμένα όχι μόνο για την ανάπτυξη στην Ευρώπη αλλά και για τον δυναμισμό και την καινοτομία – έχοντας ξεπεραστεί σε όλες τις περιστάσεις από την Ασία και τις ΗΠΑ. Όμως, καθώς η ανάκαμψη της ευρωζώνης ανακάμπτει, η ήπειρος κερδίζει μια δεύτερη ευκαιρία.
Καθώς το σοκ της ψήφου του Brexit του Ηνωμένου Βασιλείου και η ευθραυστότητα του τραπεζικού συστήματος χαλαρώνει, η Ευρώπη έχει μια ευκαιρία καινοτομίας.
Έχοντας ξεπεράσει την επανάσταση στο Διαδίκτυο, με κάποια από τα πιο λαμπρά τεχνολογικά ταλέντα της να φεύγουν για τη Silicon Valley για να ξεφύγουν από την έλλειψη ανάπτυξης και τα όρια επιχειρηματικότητας, υπάρχει ανανεωμένη φιλοδοξία σε χώρες όπως η Γαλλία και η Γερμανία.
Η ήπειρος εξακολουθεί να παρουσιάζει αδυναμίες – ο ρυθμός των επενδύσεων του ιδιωτικού τομέα στην έρευνα και την ανάπτυξη είναι πολύ χαμηλός και υπερβολικά επικεντρωμένος στις παραδοσιακές βιομηχανίες. Παραμένει διστακτική για την αμερικανικού τύπου διαταραχή.
Όμως, πολιτικοί, επιχειρηματίες και πολίτες αισιοδοξούν.
Το πιο ξεκάθαρο σημάδι είναι μεταξύ των ανθρώπων – επιχειρηματιών, προγραμματιστών λογισμικού και των υψηλά μορφωμένων που βλέπουν περισσότερες ευκαιρίες τώρα σε πόλεις όπως το Παρίσι και το Βερολίνο.
Η Ευρώπη ποτέ δεν στερήθηκε μορφωμένους ανθρώπους – ιδρύματα όπως το ETH Zurich, το Imperial College του Λονδίνου και το Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Μονάχου είναι από τα καλύτερα της πληροφορικής στον κόσμο – αλλά πάρα πολλοί έφυγαν.
Το Λονδίνο είναι σήμερα η κορυφαία πόλη στην Ευρώπη για τον αριθμό των προγραμματιστών τεχνολογίας που φιλοξενεί, παρά την αβεβαιότητα του Brexit.
Αλλά η Γερμανία φέτος ξεπέρασε το Ηνωμένο Βασίλειο σε αριθμό κατασκευαστών, με 837.000 σε σύγκριση με 814.000, σύμφωνα με την εταιρία επιχειρηματικού κεφαλαίου Atomico. Το επίπεδο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι εν τω μεταξύ ισχυρότερο στις σκανδιναβικές χώρες και στη βόρεια Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων της Ολλανδίας.
Η μακρά παράδοση των βιοτεχνικών δεξιοτήτων στη Γερμανία και την Ιταλία, καθώς και το υψηλό επίπεδο επαγγελματικής εκπαίδευσης τόσο στη Γερμανία όσο και στην Ελβετία, είναι μια άλλη δύναμη. Δεν παρέχει μόνο μια βάση δεξιοτήτων για τους εξαγωγείς και την προηγμένη κατασκευή σε περιοχές όπως η Emilia Romagna, αλλά τους βοηθά να καταπολεμήσουν την αποδυνάμωση των μεσαίων βιομηχανικών θέσεων εργασίας στις ΗΠΑ και αλλού.
Το δεύτερο σημείο είναι η χρηματοδότηση. Μία από τις προκλήσεις της Ευρώπης ήταν η υπερβολική εξάρτηση από την τραπεζική χρηματοδότηση για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και όχι τα επιχειρηματικά κεφάλαια και τα ιδιωτικά κεφάλαια, μια φόρμουλα που εργάστηκε για το Mittelstand στη μεταπολεμική Γερμανία, αλλά εμπόδισε την τεχνολογική επιχειρηματικότητα. Η δεξαμενή κεφαλαίων για τις επιχειρήσεις κλίμακας ήταν ρηχή.
Αυτό αλλάζει. Το Ηνωμένο Βασίλειο, με τη δύναμή του στις κεφαλαιαγορές σε σύγκριση με την καθολική τραπεζική στη Γαλλία και τη Γερμανία, ήταν η ηγέτης: από τα 19 δισεκατομμύρια δολάρια που επενδύθηκαν σε ευρωπαϊκές τεχνολογικές start-ups φέτος, 5,4 δισεκατομμύρια δολάρια πήγαν στις εταιρείες με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο σε σύγκριση με 2,5 δισεκατομμύρια στη Γερμανία. Αλλά η συγκέντρωση επιχειρηματικών κεφαλαίων επιταχύνθηκε στη Γαλλία, με τη βοήθεια των μεταρρυθμιστικών προσπαθειών του Εμανουέλ Μακρόν.
Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ εξέφρασαν επίσης την ανάγκη υποστήριξης της μεγαλύτερης καινοτομίας. Η πρωτοβουλία «Ορίζοντας 2020» της Ευρωπαϊκής Κομισιόν αφιερώνει 80 δισεκατομμύρια ευρώ για τη χρηματοδότηση της έρευνας και της ανάπτυξης μέχρι το 2020 και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων έχει μετατοπίσει περισσότερους πόρους σε κεφάλαια ανάπτυξης. Οι επενδύσεις της περιλαμβάνουν την Heliatek, μια καινοτόμο εταιρεία ηλιακής ενέργειας στη Δρέσδη.
Το τρίτο σημείο είναι η έρευνα και η ανάπτυξη. Οι ιδιωτικές επενδύσεις στον τομέα της Ε&Α παρέμειναν επίμονα χαμηλές στην Ευρώπη σε περίπου 1% του ΑΕΠ, σε σύγκριση με πάνω από 3% στη Νότια Κορέα.
Έχει επίσης επικεντρωθεί σε τομείς χαμηλότερης ανάπτυξης σε σύγκριση με τις ΗΠΑ, οι οποίες κατευθύνουν την έρευνα του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα στον τομέα της βιοτεχνολογίας, του υλικού και του λογισμικού ηλεκτρονικών υπολογιστών και της υγειονομικής περίθαλψης.
Έχοντας δημιουργήσει πολύ λίγες νέες και καινοτόμες εταιρείες στους σωστούς τομείς και έχοντας χάσει την ευκαιρία δημιουργίας ενός Facebook ή μιας Alibaba, υπάρχει μια ευκαιρία για την Ευρώπη.
Η τεχνητή νοημοσύνη, το διαδίκτυο των πραγμάτων, και η εφαρμογή λογισμικού και υπηρεσιών σε προηγμένες κατασκευές ευνοούν τη δύναμή της στην επιστημονική έρευνα σε συνδυασμό με μια βαθιά βιομηχανική βάση.
Το ερώτημα είναι αν θα αδράξει την ευκαιρία για ανανέωση. Απαιτεί ισχυρότερη καινοτομία σε τομείς όπως η αεροναυπηγική, το κλίμα και η ενέργεια, όπου η Ευρώπη έχει ήδη ισχυρή μεταποιητική βιομηχανία.
Αυτό σημαίνει πολλές περισσότερες Heliateks, όχι μόνο στη «Silicon Saxony» αλλά σε ολόκληρη την ήπειρο, συμπεριλαμβανομένων των χωρών της νότιας Ευρώπης που παρουσιάζουν καθυστέρηση στην εκπαίδευση και την καινοτομία.
Θα απαιτήσει επίσης κάτι πιο δυσάρεστο – τη βούληση να υπομείνει, ακόμη και να στηρίξει οικονομικά, την επίθεση των κατεστημένων φορέων και την εξάρθρωση της απασχόλησης.
Δεν υπάρχει διαφωνία σχετικά με την ιδέα ότι η Ευρώπη πρέπει να εντείνει τη δέσμευσή της για την καινοτομία, αλλά η κρίση της ευρωζώνης διάβρωσε την κοινωνική συνοχή. Πόση όρεξη υπάρχει για περισσότερες διαταραχές;
Μπορεί να υπάρχουν λίγες επιλογές. Για πρώτη φορά εδώ και πολλά χρόνια, η Ευρώπη έχει την ευκαιρία να αναλάβει ηγετικό ρόλο στην καινοτομία, την τεχνολογία, την παραγωγικότητα και την οικονομική ανάπτυξη. Δεν μπορεί να κομπιάσει ξανά.