Η ανόητη οικονομία

Αλλά οι συνέπειες αυτών των τεχνολογιών είναι στην πραγματικότητα πολύ πιο τρομακτικές. Έχουμε φτάσει στο χείλος μιας ανησυχητικής εξελικτικής μεταμόρφωσης, όχι μόνο των ανθρώπινων ικανοτήτων, αλλά και του ατομικού εαυτού μας.

Η ιστορία παρέχει μόνο έναν μερικό οδηγό για το αβέβαιο μέλλον που αντιμετωπίζουμε. Αυτό που γνωρίζουμε από την πρώτη Βιομηχανική Επανάσταση είναι ότι οι νέες τεχνολογίες μπορούν να αλλάξουν θεμελιωδώς ανθρώπους και άλλα είδη. Το κλειδί αυτής της διαδικασίας, σύμφωνα με τον Τόνι Ρίγκλεϊ του Πανεπιστημίου του Cambridge,  σπουδαίο ιστορικό της εποχής, ήταν η αντικατάσταση της μηχανικής ενέργειας από ανθρώπους και ζώα με πιο παραγωγικές μορφές, όπως ο άνθρακας και άλλα ορυκτά καύσιμα.

Βεβαίως, η μεγάλης κλίμακας υποτίμηση της δύναμης των μυών των ανθρώπων και των ζώων δεν συνέβη αμέσως. Αρχικά, πολλά βοηθητικά καθήκοντα – συμπεριλαμβανομένης της εξόρυξης άνθρακα ή της δημιουργίας ενδιάμεσων προϊόντων σε εργαστήρια – απαιτούσαν ακόμη τεράστια σωματική άσκηση. Αλλά, μετά από περίπου δύο αιώνες, η σωματική δύναμη ήταν σπάνια σε ζήτηση.

Σταδιακά, ο βασικός χαρακτήρας της εργασίας είχε αλλάξει. Μέχρι τα τέλη του εικοστού αιώνα, οι αγρότες κάθισαν σε τρακτέρ, και ακόμη και η εξόρυξη άνθρακα είχε γίνει σε μεγάλο βαθμό μηχανοποιημένη. Υπήρχαν λίγοι άνθρωποι στις ανεπτυγμένες οικονομίες που εξακολουθούν να κερδίζουν εισοδήματα από τον ιδρώτα στο μέτωπό τους.

Η ανθρώπινη φυσιογνωμία άλλαξε επίσης, ειδικά όταν υλοποιήθηκε το πλήρες δυναμικό της Βιομηχανικής Επανάστασης. Ο καθιστικός τρόπος ζωής δημιούργησε σαφώς διαφορετικούς ανθρώπους. Οι περιφέρειες αυξήθηκαν, καθώς οι προηγουμένως υγιεινές διατροφές, που χρειάστηκαν για να τροφοδοτήσουν τη μαζική σωματική άσκηση, έγιναν όλο και πιο ανθυγιεινές.

Κάποιοι είδαν αυτές τις αλλαγές να συμβαίνουν και ανησύχησαν γι’ αυτό. Μια αυξανόμενη μειονότητα άρχισε να ασκείται με έντονη σωματική δραστηριότητα όχι σε αγρούς ή εργοστάσια, αλλά σε χώρους αναψυχής. Ο ιδρώτας στο μέτωπο δεν συνδέεται πλέον με την παραγωγική εργασία, αλλά με την κατανάλωση – συχνά εμφανή κατανάλωση. Τα γυμναστήρια έγιναν νέες πηγές κοινότητας. Και καθώς οι συνεργάτες άρχισαν να ασκούνται μαζί, οι διαφωτισμένοι εργοδότες ήρθαν να δουν μια τέτοια αναψυχή ως πολύτιμη πηγή σωματικής και πνευματικής ευεξίας.

Η βιομηχανική επανάσταση προήλθε από την ψυχική δραστηριότητα. Ένας άλλος τρόπος σκέψης γι’ αυτό, λοιπόν, είναι μια «εργατική επανάσταση», ένας όρος που προωθήθηκε από τον Γιαν Ντε Βριες του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας, το Berkeley, τον Τζόελ Μόκιρ από το Northwestern University και το Πανεπιστήμιο του Tel Aviv και άλλους ιστορικούς. Σε μια εργατική επανάσταση, αλληλένδετες ομάδες καινοτόμων ανταγωνίζονται μεταξύ τους για να επινοήσουν νέες λύσεις στα υπάρχοντα προβλήματα, με αποτέλεσμα έναν ενάρετο κύκλο.

Βάζοντας ένα ασφάλιστρο στις ψυχικές προσπάθειες και κάνοντας την φυσική ρουτίνα απαρχαιωμένη, ο μετασχηματισμός τους τελευταίους τρεις αιώνες έδωσε στους ανθρώπους περισσότερες ευκαιρίες σκέψης. Καθώς η συλλογική νοημοσύνη της ανθρωπότητας αυξήθηκε σε νέα ύψη, εμφανίστηκε το όνειρο της ανθρώπινης τελειοποίησης. Αλλά αυτό, ξέρουμε τώρα, ήταν μια ψευδαίσθηση. Το επίπεδο διανοητικής ικανότητας που προέκυψε από τη Βιομηχανική Επανάσταση μπορεί να αποδειχθεί ότι είναι ένα οροπέδιο.

Η τεχνολογική επανάσταση που βρίσκεται σε εξέλιξη δημιουργεί ένα διαφορετικό είδος αντικατάστασης. Πολλές αποστολές που κάποτε απαιτούσαν την ανθρώπινη νοημοσύνη – η σύνδεση στοιχείων και εξαγωγή συμπερασμάτων, η αναγνώριση προτύπων, ο εντοπισμός συνεπειών πολύπλοκων γεγονότων – αντιμετωπίζονται πλέον καλύτερα από εφαρμογές AI. Είτε πρόκειται για τη σάρωση χιλιάδων σελίδων νομικών συμβάσεων για ασυνέπειες είτε για την πραγματοποίηση ακτινολογικών αξιολογήσεων, ένας αλγόριθμος μπορεί τώρα να το κάνει πιο αξιόπιστα και λιγότερο δαπανηρά. Σύντομα, αυτό θα ισχύει και για την οδήγηση οχήματος.

Ταυτόχρονα, η σύγχρονη συμπεριφοριστική οικονομία έχει δείξει ότι η ανθρώπινη σκέψη μπορεί να εισάγει παράλογα στοιχεία σε άλλες απλές διαδικασίες. Η έρευνα είναι για να ανακαλύψει και να ελέγξει για τα χαρακτηριστικά του ανθρώπινου νου ότι θα μπορούσε να παράγει στρεβλωτικά, μη παραγωγικά, ή αναποτελεσματικά αποτελέσματα. Προφανώς, το επόμενο στάδιο της ανθρώπινης τελειοποίησης θα απαιτήσει από εμάς να εγκαταλείψουμε την ανεξάρτητη σκέψη και κρίση εντελώς.

Το AI και η αυτοματοποίηση έχουν προφανείς επιπτώσεις στην απασχόληση. Αλλά θα επηρεάσουν επίσης το ανθρώπινο μυαλό. Οι εργασίες του μέλλοντος, οι περισσότερες από τις οποίες αφορούν τον τομέα των υπηρεσιών, θα απαιτήσουν μια διαφορετική σειρά δεξιοτήτων, ιδιαίτερα τις διαπροσωπικές δεξιότητες που οι ρομποτικές εφαρμογές – ακόμα και η Siri ή η Alexa – δεν μπορούν να παράσχουν. Η ικανότητα εκτέλεσης πολύπλοκων υπολογισμών ή εξελιγμένων αναλύσεων θα είναι πολύ λιγότερο σημαντική.

Το πρόβλημα είναι ότι πολλές παλαιότερες δραστηριότητες – είτε σε δύσκολες συνθήκες σε έναν ορεινό δρόμο είτε σε μια πολύπλοκη νομική περίπτωση – αποτελούν πηγή εκπλήρωσης για αμέτρητους ανθρώπους, διότι παρέχουν ευκαιρίες για να αντιμετωπίσουν δύσκολες, εγγενώς υποκινούμενες προκλήσεις. Σύντομα, αυτές οι δραστηριότητες, όπως το όργωμα ενός μεσαιωνικού αγροκτήματος, μπορεί να χαθούν για πάντα.

Ακόμα χειρότερο, υπάρχουν πολλές αποδείξεις ότι οι άνθρωποι μπορεί να έχουν λόγο να λυπηθούν για να αποσυρθούν από τις διανοητικά απαιτητικές θέσεις εργασίας και να ξεκινήσουν μια ψυχαγωγική ζωή. Αποδεικνύεται ότι το να μη χρειάζεται να σκέφτεστε σε τακτική βάση δεν είναι ούτε ξεκούραστο ούτε ευχάριστο. Αντίθετα, τείνει να οδηγήσει σε κακή ψυχική και σωματική υγεία και σε επιδείνωση της ποιότητας ζωής.

Η εξάλειψη των αμέτρητων γνωστικών καθηκόντων έχει ανησυχητικές επιπτώσεις για το μέλλον. Ακριβώς όπως η Βιομηχανική Επανάσταση έκανε τους περισσότερους ανθρώπους σωματικά πιο αδύναμους, η επανάσταση του ΑΙ θα μας κάνει συλλογικώς λιγότερο οξυδερκείς. Εκτός από τις πλαδαρές περιφέρειες, θα έχουμε πλαδαρά μυαλά. Δεν είναι η οικονομία, ανόητε, είναι η ανόητη οικονομία. Ήδη οι κεντρικές τράπεζες ψάχνουν επειγόντως νέους τρόπους να απλοποιούν τις δηλώσεις τους για ένα όλο και πιο απλοϊκό κοινό.

Η μαζική ανοησία θα οδηγηθεί από την τεχνολογία. Όμως, όπως και με τη λατρεία της σωματικής φυσικής κατάστασης που έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια της Βιομηχανικής Επανάστασης, μια νέα βιομηχανία της εκπαίδευσης πληροφοριών θα εμφανιστεί πιθανότατα για να αντιμετωπίσει την πνευματική επιδείνωση. Ακούγοντας κάποιον να αναπτύσσει ένα λογικά συνταγμένο επιχείρημα θα γίνει μια αποκλειστική πηγή αισθητικής απόλαυσης και διάκρισης. Τα «δύσκολα» έργα της λογοτεχνίας ή των εικαστικών τεχνών θα γίνουν μια όλο και πιο ελκυστική μορφή εμφανούς κατανάλωσης.

Και όμως κάτι τέτοιο φαίνεται βαθιά δυσάρεστο. Είναι ήδη αρκετά ενοχλητικό να ακούμε ανθρώπους να καυχιούνται για τη φυσική τους κατάσταση. Αλλά η καυχησιολογία για την ανώτερη διάνοια θα είναι πολύ χειρότερη. Η ανάγκη να αποδείξουμε τον εαυτό μας ως ένα διαρκές λείψανο της παλιάς ανθρώπινης υπεροχής θα απειλήσει όχι μόνο το κοινό καλό, αλλά και την κοινή μας ανθρωπιά.