Στο Διάστημα έχει αρχίσει να επικρατεί «πολυκοσμία»: Πάνω από 6.000 δορυφόροι βρίσκονται σε τροχιά γύρω από τη Γη, εκ των οποίων το 60% εκτιμάται πως είναι ανενεργοί -διαστημικά σκουπίδια- και περίπου το 40% λειτουργικοί, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ. Εντός της επόμενης δεκαετίας υπολογίζεται πως θα εκτοξεύονται ετησίως 990 δορυφόροι, κάτι που σημαίνει ότι έως το 2028 θα μπορούσαν να βρίσκονται σε τροχιά πάνω από 15.000.
Μέσα στον «συνωστισμό» που σταδιακά δημιουργείται, με εκατοντάδες ταυτόχρονες εκτοξεύσεις ενίοτε, δεν είναι ασύνηθες ο ιδιώτης ή ο οργανισμός που «ανέβασε» έναν δορυφόρο να χάνει τα ίχνη του -έστω προσωρινά- και να μη μπορεί να τον εντοπίσει άμεσα, να τον ελέγξει και να του δώσει εντολή για ελιγμούς.
Σε αυτό το σημαντικό πρόβλημα φιλοδοξεί να δώσει λύση τεχνολογία με ελληνική υπογραφή, την οποία αναπτύσσει ο οργανισμός Libre Space Foundation» (LSF), σε κοινοπραξία με το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), στο πλαίσιο του τριετούς έργου SIDLOC, με χρηματοδότηση από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA) και το πρόγραμμα ARTES.
Στο πλαίσιο του έργου SIDLOC, προϋπολογισμού 750.000 ευρώ, το αμιγώς ελληνικό συνεργατικό σχήμα θα αναπτύξει ένα πρότυπο/standard για την αναγνώριση και τον εντοπισμό δορυφόρων, συμβάλλοντας στη δημιουργία πιο ασφαλών συνθηκών στο Διάστημα.
Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, o Ελευθέριος Κοσμάς, αντιπρόεδρος του LSF, το οποίο έχει αναπτύξει μέσα σε λίγα χρόνια το μεγαλύτερο δίκτυο λήψης δορυφορικών δεδομένων παγκοσμίως , εξηγεί πως «η «νούμερο ένα» πηγή δεδομένων για τροχιές δορυφόρων ή άλλων αντικειμένων στο Διάστημα είναι σήμερα η αμερικανική υπηρεσία «US Space Command». Ωστόσο, το δίκτυο ραντάρ που διαθέτει βλέπει απλά ένα αντικείμενο, χωρίς να μπορεί πάντα να το ταυτοποιήσει. Αυτό που ζητά η ESA στην προκήρυξή της είναι η δημιουργία μιας συσκευής, αυτόνομης με ηλιακά πάνελ, «κουμπωτής» πάνω στον δορυφόρο ή σε πυραύλους, που θα επιτρέπει την ταχεία ταυτοποίηση αντικειμένων σε τροχιά».
Η πολυπληθής ομάδα του LSF
Ραδιοφάρους
Το ιδιαίτερο σήμα της συσκευής, όπως αναφέρει, θα εκπέμπεται με ραδιοκύματα, πιθανώς συχνότητας 400 MHz. Θα έχει, δηλαδή, περισσότερα κοινά με έναν πομπό ραδιοφάρου, που λειτουργεί σαν βοήθημα ναυσιπλοΐας και λιγότερα με κάτι που θα αποκαλούσαμε «GPS του Διαστήματος».
Η ομάδα σχεδιάζει το πρότυπο της συσκευής λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι θα πρέπει να μπορεί να τοποθετείται και σε πολύ μικρά αντικείμενα, όπως πικοδορυφόρους, ο εντοπισμός των οποίων στο Διάστημα αποτελεί μεγάλη πρόκληση. Έτσι, στόχος είναι οι διαστάσεις της συσκευής να μην ξεπερνούν τα 5 επί 5 εκατοστά, ώστε να μπορεί να «κουμπώνει» σε μικρούς δορυφόρους και τμήματα πυραύλων, επιτρέποντας -μέσω του ιδιαίτερου εκπεμπόμενου σήματος- τη γρήγορη ταυτοποίηση του κάθε αντικειμένου, ακόμα και με «απλή» τεχνολογία όπως η Doppler επί της Γης, μέσω της πρόσβασης σε ένα παγκόσμιο δίκτυο δορυφορικών σταθμών, σαν αυτό που έχει αναπτύξει το LSF.
Οι πικοδορυφόροι Qubik θα χρησιμοποιηθούν για δοκιμές του συστήματος (LSF)
«Στόχος είναι σε βάθος τριετίας το πρότυπο να είναι πλήρως λειτουργικό. Ήδη, κομμάτια της τεχνολογίας έχουν ενσωματωθεί στους πικοδορυφόρους Qubik-1 και Qubik-2 (είναι ενσωματωμένοι στο σύστημα απελευθέρωσης, που βρίσκεται στον ανώτερο όροφο του πυραύλου «Firefly Alpha»), για τους οποίους αναμένεται η εκτόξευση, οπότε θα έχουμε εικόνα «επί του πεδίου». Στο τέλος του πρότζεκτ στόχος είναι το πρότυπο της τεχνολογίας που θα διαμορφωθεί, να το σετάρουμε με ανοιχτό hardware», γνωστοποιεί ο κ. Κοσμάς.
«Κλείνοντας» δεκάδες θέσεις πικοδορυφόρων
«Στη χαμηλότερη περιγήινη τροχιά έχει αρχίσει να δημιουργείται πολλή κίνηση. Έχουμε τη νέα γενιά επιχειρηματιών, όπως οι Ίλον Μασκ και Τζεφ Μπέζος, που εκτοξεύουν συστοιχίες, ενώ μόνο στην Κίνα ιδιώτες και οργανισμοί έχουν αιτηθεί άδειες για πάνω από 15.000 δορυφόρους. Όταν ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός, όπως το LSF, μπορεί σήμερα να κλείσει 50 θέσεις πικοδορυφόρων με 1 εκατ. ευρώ, γίνεται σαφές τι μπορεί να κάνει μία μεγάλη εταιρεία και γιατί η κίνηση στο Διάστημα θα μεγαλώσει πολύ στα επόμενα χρόνια. Κι αφού η κίνηση αυξάνεται, πρέπει να έχουμε πλέον και τις τροχιακές υποδομές, που είναι απαραίτητες στην επιστήμη και την οικονομία», επισημαίνει ο κ. Κοσμάς. Ποια είναι, όμως, η διαδικασία για να «σηκωθεί» δορυφόρος; «Οποιοδήποτε αντικείμενο περνάει τη γραμμή Kármán (σ.σ. συμβατικό όριο λήξης της γήινης ατμόσφαιρας, πάνω από το οποίο αρχίζει το Διάστημα), χρειάζεται να εξασφαλίσει άδεια από την αρμόδια υπηρεσία της εκάστοτε χώρας. Αυτό φυσικά ισχύει αν η χώρα έχει αυτήν τη διαδικασία, γιατί σε κάποιες μπορείς να εκτοξεύσεις τον δορυφόρο και χρειάζεσαι άδεια μόνο για να εκπέμψεις σήμα», διευκρινίζει.
To LSF έχει αναπτύξει το μεγαλύτερο δίκτυο λήψης δορυφορικών δεδομένων
Μία χρήση, λοιπόν, της συσκευής αφορά την ασφάλεια στο Διάστημα. «Κάποιος που έχει δορυφόρο σε τροχιά, θα μπορεί να ελέγχει πού βρίσκεται και να του «μιλήσει» για να κάνει έναν ελιγμό ή μία διόρθωση τροχιάς. Κι αυτό είναι ιδιαίτερα χρήσιμο σε εταιρείες (σ.σ. από τους 2.505 ενεργούς δορυφόρους στις ΗΠΑ, οι 2.091 υπολογίζεται ότι εξυπηρετούν εμπορικές χρήσεις, σύμφωνα με τη UCS), για τις οποίες οι δορυφόροι είναι εργαλεία παραγωγής χρήματος», σημειώνει ο ίδιος, τονίζοντας ότι, φυσικά, ουδείς περιμένει πως στρατιωτικοί δορυφόροι, π.χ., θα έχουν προσαρτημένη μία τέτοια συσκευή, αλλά και πάλι το τοπίο μπορεί να ξεκαθαρίσει σημαντικά.
Η συσκευή θα μπορούσε να βοηθήσει και στον σχηματισμό ακριβέστερης εικόνας για τα διαστημικά σκουπίδια. «Σήμερα υπάρχουν χιλιάδες λειτουργικοί δορυφόροι και κατά προσέγγιση τουλάχιστον άλλα 5.000-6.000 αντικείμενα σε αχρησία, που αποτελούν διαστημικά σκουπίδια. Η συσκευή αυτή θα μπορεί τουλάχιστον να δώσει πληροφορία για το τι είναι «space debris» και τι όχι. Ακόμα και αν ο δορυφόρος πάνω στον οποίο βρίσκεται πάψει να λειτουργεί, η αυτόνομη συσκευή, εφόσον βρίσκεται στο φως, θα λειτουργεί κανονικά με τα ηλιακά πάνελ και θα μπορείς να ταυτοποιήσεις το αντικείμενο», υπογραμμίζει ο κ. Κοσμάς.
Το SIDLOC είναι από τα σημαντικότερα έργα διαστημικής τεχνολογίας στην Ελλάδα. Η ανάπτυξη, όμως, δεν θα περιοριστεί στα όρια της τριετίας. Κατά τον πρόεδρο του LSF, Ματθαίο Παπαματθαίου, «στην επόμενη πενταετία θα αξιοποιηθούν συνεργασίες με σπουδαίους παγκόσμιους φορείς», καθώς σημαντικά ονόματα της Διαστημικής από όλον τον κόσμο θα συνεργαστούν με το ίδρυμα «και θα διερευνηθούν τρόποι δημιουργίας-υλοποίησης ενός προτύπου ασφαλείας για τους δορυφόρους».