Πολλοί από εμάς έχουμε ήδη χάσει την «κούρσα ενάντια στις μηχανές» – απλά δεν το γνωρίζουμε ακόμα. Αυτό είναι το συμπέρασμα της νέας έρευνας του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης.
Σε αντίθεση με τις περισσότερες μελέτες σχετικά με τον αντίκτυπο του αυτοματισμού, αυτή δεν βασίζεται σε τεκμηριωμένες εικασίες σχετικά με τα όσα οι μηχανές θα είναι σε θέση να κάνουν μετά από είκοσι χρόνια. Αντί αυτού παίρνει τρεις βασικές δεξιότητες που τα τρία τέταρτα από εμάς χρησιμοποιούν καθημερινά στην εργασία μας – γραφή, αριθμητική και επίλυση προβλημάτων με ηλεκτρονικούς υπολογιστές – και συγκρίνουν τις επιδόσεις μας με τις ικανότητες των μηχανών. Τα αποτελέσματα είναι απογοητευτικά, αλλά όχι λόγος απόγνωσης, δείχνουν ότι ίσως πρέπει να ξανασκεφτούμε την κούρσα ολοκληρωτικά.
Ο ΟΟΣΑ έχει καλή ιδέα για την ικανότητά μας σε αυτούς τους τομείς, διότι έχει περάσει 216.000 ενήλικες σε 40 χώρες από μια αξιολόγηση 50 λεπτών που ονομάζεται Έρευνα Ικανοτήτων Ενηλίκων. Στην έρευνα μια ομάδα επιστημόνων υπολογιστών πέρασε την ίδια δοκιμασία και ερωτήθηκε ποιες ερωτήσεις μπορούν να απαντήσουν οι υπολογιστές, χρησιμοποιώντας την τεχνολογία που υπάρχει αλλά δεν έχει αναγκαστικά αναπτυχθεί ακόμα στον εργασιακό χώρο. Το συμπέρασμα; Σχεδόν το ένα τρίτο των εργαζομένων χρησιμοποιούν αυτές τις γνωσιακές δεξιότητες καθημερινά στις δουλειές τους και όμως τα επίπεδα ικανοτήτων τους έχουν ήδη επιτευχθεί από τους υπολογιστές. Περίπου το 44% εξακολουθούν να είναι καλύτεροι από τις μηχανές. Το υπόλοιπο 25% έχει θέσεις εργασίας που δεν χρησιμοποιούν αυτές τις δεξιότητες καθημερινά.
Υπάρχουν δύο προειδοποιήσεις. Πρώτον, ο ΟΟΣΑ ρώτησε απλώς τους επιστήμονες υπολογιστών πόσο καλά πιστεύουν ότι θα πήγαιναν τα μηχανήματα. Τα αποτελέσματα θα ήταν πιο συναρπαστικά εάν τα μηχανήματα δοκιμάζονταν πραγματικά. Δεύτερον, μόνο και μόνο επειδή υπάρχει η τεχνολογία, δεν σημαίνει ότι θα αναπτυχθεί γρήγορα στον χώρο εργασίας. Εξαρτάται από το πόσο εύκολα μπορεί να καταστεί λειτουργική, πόσο κοστίζει σε σχέση με την αξία που δημιουργεί και αν οι εταιρείες έχουν την όρεξη να επενδύσουν.
Και όμως, οι συνέπειες της μελέτης είναι δύσκολο να αγνοηθούν. Ο Στούαρτ Έλιοτ, ο συγγραφέας, συμπεραίνει ότι σε 10 έως 20 χρόνια, μόνο οι εργαζόμενοι με πολύ ισχυρές δεξιότητες γραμματισμού και αριθμητικής θα είναι άνετα πιο καταρτισμένοι από τους υπολογιστές. Αυτή τη στιγμή, μόνο ένας στους δέκα ενήλικες σε ηλικία εργασίας σε χώρες του ΟΟΣΑ ανήκουν σε αυτό το πρότυπο.
Είναι αλήθεια ότι τα εκπαιδευτικά συστήματα στις περισσότερες χώρες ανεβάζουν το παιχνίδι τους: οι νέοι τείνουν να έχουν καλύτερες δεξιότητες από τους ηλικιωμένους (το Ηνωμένο Βασίλειο είναι μια αξιοσημείωτη και ανησυχητική εξαίρεση). Αλλά ακόμα κι αν πάρουμε την πιο εξειδικευμένη γενιά στην πιο εξειδικευμένη χώρα – τους νέους στη Φινλανδία – τα δύο τρίτα εξακολουθούν να μην πληρούν αυτά τα κορυφαία επίπεδα αλφαβητισμού και αριθμητικής. Χωρίς εκπληκτικές βελτιώσεις στην εκπαίδευση, φαίνεται ότι μόνο μια μειοψηφία των ανθρώπων μπορεί να κερδίσει αυτόν τον αγώνα.
Αλλά αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι όλοι οι υπόλοιποι είναι περιττοί. Στις περισσότερες θέσεις εργασίας, οι άνθρωποι συνδυάζουν γνωστικές δεξιότητες με άλλες ανθρώπινες ικανότητες: σωματική κίνηση, όραμα, κοινή λογική, συμπόνια, δεξιοτεχνία. Σε πολλά από αυτά τα μέτωπα, οι υπολογιστές βρίσκονται πίσω από τον άνθρωπο, αν συμμετέχουν καν στον αγώνα.
Οι κίνδυνοι για τους εργαζόμενους από τους ολοένα και πιο έξυπνους υπολογιστές είναι σαφείς, αλλά οι ευκαιρίες κρύβονται στη μεγιστοποίηση της αξίας των ανθρώπινων δεξιοτήτων τους. Για μερικούς ανθρώπους, όπως οι ταλαντούχοι σεφ, η μάχη έχει ήδη κερδηθεί. Άλλοι μπορεί να χρειαστούν να αξιοποιήσουν τους υπολογιστές για να αξιοποιήσουν τα ανθρώπινα ταλέντα τους. Για τους εργαζόμενους με χαμηλή ειδίκευση, υπάρχουν ήδη στοιχεία που δείχνουν ότι η συνεργασία μαζί με την τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει τις προοπτικές τους.
Η έρευνα από τον Ρίτσαρντ Μπλάντελ, καθηγητή οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, υποδηλώνει ότι τα άτομα με χαμηλή ειδίκευση τείνουν να ταιριάζουν καλύτερα στις μεγάλες εταιρείες που επενδύουν σε μεγάλο βαθμό στην έρευνα και την ανάπτυξη. Έχουν υψηλότερους μισθούς από τους άλλους εργαζόμενους με χαμηλή ειδίκευση και τείνουν να παραμένουν με τους εργοδότες τους για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Αυτά τα ευρήματα, αν και προκαταρκτικά, είναι μια υπενθύμιση ότι η τεχνολογία δεν σημαίνει απαραίτητα την καταστροφή για όλους, εκτός από τους πιο εξειδικευμένους. Η καλύτερη απάντηση στον αγώνα ενάντια στις μηχανές δεν είναι να κρατηθούν τα μηχανήματα πίσω. Είναι να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να συμμετέχουν.