«Εάν γνωρίζετε τον εχθρό και γνωρίζετε τον εαυτό σας, δεν χρειάζεται να φοβάστε το αποτέλεσμα 100 μαχών. Εάν γνωρίζετε τον εαυτό σας αλλά όχι τον εχθρό, για κάθε νίκη που θα κερδίσετε θα υποστείτε και μια ήττα. Αν δεν γνωρίζεις ούτε τον εχθρό ούτε τον εαυτό σου, θα υποκύψεις σε κάθε μάχη», Sun Tzu – Η Τέχνη του Πολέμου.
Συχνά με ρωτούν: «Πιστεύετε ότι το έγκλημα στον κυβερνοχώρο έχει αυξηθεί λόγω της πανδημίας και του lockdown;». Απαντώ πάντα επιβεβαιώνοντας, αρχικά, ότι το έγκλημα στον κυβερνοχώρο σημείωσε απότομη άνοδο, ειδικά στους τομείς του ηλεκτρονικού ψαρέματος (phishing) και της διάδοσης κακόβουλων λογισμικών (ransomware).
Στη συνέχεια επισημαίνω συχνά ότι οι κυβερνοεγκληματίες είναι ευκαιριακοί εγκληματίες σε μία προσπάθειά μου να κατανοήσει ο κόσμος τα κίνητρα για την ενίσχυση των εγκληματικών τους δραστηριοτήτων.
Ποιοι είναι όμως οι κυβερνοεγκληματίες και γιατί κάνουν ό,τι κάνουν;
Οι εγκληματίες του κυβερνοχώρου είναι άνθρωποι και, ενώ αυτό δεν πρέπει να αποτελεί μεγάλη έκπληξη για κανέναν από εσάς, πρέπει να θυμάστε ότι αυτοί οι άνθρωποι υποκινούνται από τις ίδιες επιθυμίες και ανάγκες με οποιονδήποτε άλλο. Απλώς χρησιμοποιούν παράνομα μέσα για να φτάσουν σε αυτό που θέλουν και η πανδημία και οι παγκόσμιες αναταραχές απλώς τους διευκολύνουν, ειδικά εάν αυτά τα άτομα ζουν σε μια χώρα που δεν έχει την ικανότητα να υποστηρίξει τους πολίτες της σε αυτή τη δύσκολη περίοδο.
Αυτό σημαίνει ότι πιθανότατα το επόμενο διάστημα θα δούμε τη μεγαλύτερη άνοδο σε επιθέσεις στον κυβερνοχώρο από ό,τι έχουμε δει ποτέ στο παρελθόν.
Γιατί αυτό; Επειδή οι άνθρωποι δυσκολεύονται. Δυσκολεύονται οικονομικά, ψυχικά και σε ορισμένες περιπτώσεις σωματικά. Σε τέτοιες περιόδους ο μέσος άνθρωπος θα κάνει τα πάντα για να προστατεύσει τον εαυτό του και την οικογένειά του. Για παράδειγμα, ποιος– αν τα παιδιά του πεινούσαν απελπισμένα – δεν θα έκλεβε ένα καρβέλι ψωμί ή αν δεν υπήρχε άλλη επιλογή; Ναι, μερικοί διαβάζοντας αυτό θα βάλετε την ηθική μπροστά, αλλά σας εγγυώμαι ότι αν φτάνατε σε τέτοιο σημείο απελπισίας θα κάνατε τα πάντα για να προστατέψετε τις οικογένειές σας.
Ποιο είναι το κίνητρο πίσω από το έγκλημα στον κυβερνοχώρο;
Οι εγκληματίες του κυβερνοχώρου είναι άνθρωποι. Δεν ξεκινούν ως εγκληματίες στον κυβερνοχώρο, αλλά βάζουν τον εαυτό τους σε αυτή τη θέση είτε λόγω κοινωνικοοικονομικών συνθηκών όπως η φτώχεια, είτε λόγω φονταμενταλισμού και ισχυρής πίστης σε μια ιδέα είτε επειδή μπορούν – είναι ένα χτύπημα αδρεναλίνης. Σε τελική ανάλυση, εάν δεν υπάρξει θεμελιώδες κέρδος, τότε πιθανότατα δεν θα προχωρούσαν στο να διαπράξουν έγκλημα στον κυβερνοχώρο.
Στη συνέχεια, θα διαπιστώσετε ότι κάθε εγκληματίας στον κυβερνοχώρο είναι συνήθως γνώστης της τεχνολογίας αλλά και της ψυχολογίας. Είναι επίσης έξυπνοι – μπορεί να είναι ή να μην είναι πονηροί, αλλά συνήθως είναι αρκετά έξυπνοι.
Τέλος, μη ξεχνάμε ότι ο κόσμος είναι μια ποικιλόμορφη κοινότητα. Άτομα από διαφορετικά υπόβαθρα, πολιτισμούς κ.λπ. θα έχουν διαφορετικές αξίες και απόψεις, δεν θα έχουν κανένα πρόβλημα να δικαιολογήσουν εγκληματικές πράξεις. Ίσως μισούν αυτό που έχουν κάνει οι μεγάλες επιχειρήσεις ή οι κυβερνήσεις στις κοινότητές τους, ίσως ζουν σε ένα περιβάλλον όπου ο θάνατος και οι ασθένειες είναι κοινός τόπος… ο κατάλογος είναι ατελείωτος, αλλά υπάρχουν άνθρωποι εκεί έξω που διαπράττουν εγκληματικές πράξεις επειδή πιστεύουν πραγματικά ότι αυτό που κάνουν είναι δικαιολογημένο ή επειδή απλά δεν έχουν άλλη επιλογή.
Εκτός από αυτά, ας αναλογιστούμε τώρα τον αντίκτυπο της πανδημίας και του εγκλεισμού που σε πολλές περιπτώσεις οδήγησαν σε:
- Απώλεια εισοδήματος
- Απώλεια παροχών υγειονομικής περίθαλψης
- Αύξηση χρέους από στεγαστικά δάνεια, πληρωμές με κάρτα κ.λπ.
- Άγχος για το μέλλον, τόσο από άποψη υγείας όσο και από οικονομική άποψη
Οποιοσδήποτε θα ανησυχούσε με την παραπάνω λίστα. Πώς το ξέρω; Όλοι ανησυχούμε για τις δουλειές μας, τα οικονομικά μας και την πληρωμή των λογαριασμών και την ανατροφή των παιδιών μας… αλλά η μόνη διαφορά μεταξύ ημών και των κυβερνοεγκληματιών είναι ότι οι τελευταίου έχουν την ηθική (ή την έλλειψη ηθικής) να κλέψουν από άλλους χρησιμοποιώντας την τεχνολογία. Το κίνητρο υπάρχει και η ικανότητα υπάρχει, επομένως δεν έχουν τίποτα άλλο να χάσουν.
Επιπλέον όταν η προσοχή της διεθνούς κοινότητας είναι στραμμένη στον κορονοϊό και τον πόλεμο οι κυβερνοεισβολές μπορούν εύκολα να πιάσουν τόπο λόγω συνθηκών. Γιατί μπορεί η εφαρμογή της τηλεργασίας και την τηλεκπαίδευσης να ήταν εύκολη υπόθεση κανένας όμως δεν έχει εκπαιδευτεί ποτέ του και ειδικά στην αλλά στη δύσκολη τη διαχείριση της κυβερνοασφάλειας.
Έτσι, βλέπουμε τη θεαματική άνοδο των κυβερνοεγκλημάτων, πολλών εκ των οποίων δεν καταγγέλλονται ποτέ και πόσο δε μάλλον παραμένουν χωρίς καμία αναφορά στα μέσα ενημέρωσης.
*Η Κέλλυ Ιωάννου είναι υποψήφια διδάκτωρ Ψηφιακής Εγκληματολογίας και διευθύντρια του Διεθνούς Ινστιτούτου Κυβερνοασφάλειας (CSI Institute)
- -