Φέτος η Βενετία γιορτάζει τα 1.600 χρόνια από τη ίδρυσή της και οι επίσημες αρχές εμφανίζονται αποφασισμένες να την αναμορφώσουν.
Όχι με αισθητικές παρεμβάσεις στα φημισμένα αξιοθέατα και στα αρχοντικά της, αλλά με διορθωτικές κινήσεις για την αποσυμφόρηση της κίνησης στα μοναδικά κανάλια της, στις διατηρητέες γέφυρες και στα στενά πλακόστρωτα σοκάκια.
Η ιδέα υπήρχε από πριν, προ της πανδημίας. Βρήκε ωστόσο ακόμη περισσότερους υποστηρικτές εν μέσω της καραντίνας, που επέτρεψε σε πολλούς να δουν για πρώτη φορά την πόλη τους με άλλα μάτια.
Μία «Γαληνοτάτη» πραγματικά γαλήνια, χωρίς ορδές από τουρίστες. Με τα νερά στα φημισμένα κανάλια της και πάλι καθαρά -τόσο, ώστε να την επισκεφθούν ακόμη και δελφίνια.
Στόχος δεν είναι, προφανώς, να απαγορευτούν οι επισκέπτες στην αποκαλούμενη και «Βασίλισσα της Αδριατικής»: είναι εξάλλου στον τουρισμό που βασίζεται κυρίως η τοπική οικονομία.
Με περισσότερα όμως από 25 εκατομμύρια τουρίστες να την επισκέπτονται, ζητούμενο είναι να καταστεί ο τουρισμός βιώσιμος, χωρίς να επιβαρύνει την εύθραυστης ομορφιάς πόλη-Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς.
Ένα πρώτο βήμα έγινε στις αρχές Αυγούστου, υπό τις πιέσεις και της UNESCO, με την απαγόρευση της διέλευσης των κρουαζιερόπλοιων από το ιστορικό κέντρο της Βενετίας.
Οι αρχές προανήγγειλαν πρόσφατα σειρά νέων (υπό εξέταση) μέτρων για περιορισμό της συρροής τουριστών, κυρίως στις περιόδους αιχμής.
Τα βήματα που ήδη γίνονται προς αυτήν την κατεύθυνση, πάντως, διχάζουν.
«Μεγάλος Αδελφός»
Τα σχέδια αναμένεται, εκτός απροόπτου, να τεθούν σε πρώτη φάση σε εφαρμογή από το επόμενο καλοκαίρι.
Περιλαμβάνουν ελέγχους σε πύλες εισόδου στη Βενετία και επιβολή τελών 3-10 ευρώ για όσους τουρίστες έρχονται για μονοήμερη επίσκεψη στην πόλη, με υποχρέωση προκράτησης.
Προς της εφαρμογής τους και σε αναζήτηση μοντέλων, όμως, οι τοπικές αρχές έχουν ήδη μετατρέψει τη Βενετία σε έναν υπαίθριο «Μεγάλο Αδελφό».
Εν αγνοία των τουριστών, που καταφθάνουν και πάλι πια κατά κύματα στην πόλη, αλλά και των κατοίκων, καταγράφουν κάθε κίνηση μέσω ενός συστήματος εντοπισμού κινητών τηλεφώνων και ενός «πλέγματος» 468 καμερών παρακολούθησης κλειστού κυκλώματος (CCTV).
Ανά 15λεπτο, στο ειδικό κέντρο που έχει στηθεί στο αρχηγείο της αστυνομίας στη Βενετία, οι υπεύθυνοι λαμβάνουν στοιχεία για το τι γίνεται στην πόλη.
Π.χ. πόσες γόνδολες και σκάφη πλέουν στα κανάλια. Πόση συμφόρηση υπάρχει στα σοκάκια και στις πλατείες.
Μέχρι και από πού έρχεται και προς τα πού κατευθύνεται καθείς, ξεχωρίζοντας έτσι τους ντόπιους από τους τουρίστες και καταχωρώντας τους τελευταίους, μάλιστα, σε κατηγορίες.
Αυτή η διαρκής παρακολούθηση, χωρίς να συναίνεση των άμεσα ενδιαφερομένων, έχει μοιραία προκαλέσει αντιδράσεις. Και ξένων, και Ιταλών. Ο τοπικός Τύπος μιλά ανοιχτά για παραβίαση της ιδιωτικότητας και ατομικών ελευθεριών.
«Περιμένω διαμαρτυρίες, μηνύσεις, τα πάντα», λέει στο πρακτορείο Reuters ο δήμαρχος της Βενετίας, Λουίτζι Μπρουνιάρο. «Έχω, όμως, καθήκον να κάνω αυτήν την πόλη βιώσιμη για όσους κατοικούν μόνιμα εδώ και γι’ αυτούς που θέλουν να την επισκεφθούν», υποστηρίζει.
«Είτε είμαστε ρεαλιστές, είτε ζούμε στον κόσμο των παραμυθιών», λέει στο ίδιο μήκος κύματος, στους New York Times, ο Πάολο Μπέτιο, επικεφαλής της Venis: της εταιρείας που διαχειρίζεται την τεχνολογία πληροφοριών της πόλης.
Πολλοί όμως φοβούνται ότι με αυτόν τον τρόπο, μαζί με την ιδιωτικότητα, θα καταστραφεί και ο όποιος ρομαντισμός της έχει απομείνει.
Δυστοπία
Οι τοπικές αρχές διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους ότι τα δεδομένα κινητής τηλεφωνίας που συλλέγονται -όχι μόνο των ξένων, αλλά και των ντόπιων- είναι ανώνυμα και ότι αποκλειστικός στόχος είναι να αναπτυχθούν λειτουργικά μοντέλα, που θα επιτρέψουν την εφαρμογή της νέας πολιτικής κατά του υπερτουρισμού στη Βενετία.
Προς το παρόν, βέβαια, δεν έχουν ακόμη αποσαφηνιστεί ούτε ποια θεωρούνται ως ανώτερα επιτρεπτά όρια τουριστών, ούτε από πότε ακριβώς θα αρχίσουν να εφαρμόζονται οι νέοι κανονισμοί στη «Γαληνοτάτη».
Θορυβημένοι, πολλοί Βενετσιάνοι μιλούν για δυστοπικό τοπίο, σε μία πόλη που ούτως ή άλλως γίνεται συν τω χρόνω αφιλόξενη για τους κατοίκους της.
Το κόστος ζωής έχει εκτιναχθεί στα ύψη. Το ίδιο ισχύει με τις τιμές των ακινήτων. Τα σπίτια προς μακροχρόνια ενοικίαση είναι δυσεύρετα και πανάκριβα. Η δε οικονομική δραστηριότητα είναι πρακτικά «δέσμια» του τουρισμού.
Άλλοι πάλι βλέπουν πίσω από τις μεθοδεύσεις των αρχών μία στροφή κυρίως προς τους πλουσιότερους τουρίστες, αφήνοντας εκτός τους ταξιδιώτες της μιας ημέρας, που αφήνουν πίσω τους λίγα λεφτά και αρκετά σκουπίδια.
Αρκετοί πιστεύουν ότι οι σωστές παρεμβάσεις για να διαφαλιστεί το μέλλον της Βενετίας θα έπρεπε να είναι προς την κατεύθυνση της απαγκίστρωσης της τοπικής οικονομίας από τον τουρισμό.
Ζητούν την προσέλκυση νέων επιχειρηματιών και επαγγελματιών, που θα βοηθήσουν τη πόλη των Δόγηδων να επανακτήσει την αίγλη της και να αποτινάξει από πάνω της την εικόνα ενός τουριστικού «πάρκου αναψυχής».
Προς το παρόν, ο τοπικός πληθυσμός στο ιστορικό κέντρο της Βενετίας ολοένα και μειώνεται: από 170.000 κάτοικοι που ήταν τη δεκαετία του ‘50, έφτασαν τους 67.000 προ πενταετίας και σήμερα δεν ξεπερνούν τους 50.000.
Ακόμη και τώρα, οι τουρίστες είναι καθημερινά περισσότερα από τους κατοίκους της Βενετίας, παρά ότι δεν έχουν ακόμη αρθεί όλοι οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί, λόγω πανδημίας,