Την Τρίτη, η Ευρωπαϊκή Κομισιόν άνοιξε την πόρτα σε ένα σχέδιο 10 κρατών μελών, μεταξύ των οποίων η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία, για να χτυπήσουν πολυεθνικές εταιρείες τεχνολογίας με φόρο κύκλου εργασιών για να αντισταθμίσουν τα συστήματα αποφυγής τους.
Μια νέα πρόταση που παρουσιάστηκε από τον αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Κομισιόν, κ. Βάλντις Ντομπρόβσκις, επιτρέπει τέτοιου είδους μέτρα, ενώ συνεργάζεται με τα κράτη μέλη για μια καλύτερη και πιο μόνιμη λύση. Είναι λάθος: Ένας κακός φόρος είναι ένας κακός φόρος, είτε είναι προσωρινός είτε μόνιμος.
Σύμφωνα με την Κομισιόν, τα «εγχώρια ψηφιοποιημένα επιχειρηματικά μοντέλα υπόκεινται σε πραγματικό φορολογικό συντελεστή μόνο 9%, λιγότερο από το ήμισυ σε σύγκριση με τα παραδοσιακά επιχειρηματικά μοντέλα». Είναι πιο δύσκολο να φορολογηθεί μια επιχείρηση που έχει λιγότερα ενσώματα περιουσιακά στοιχεία. Η δυσκολία αυτή αυξάνεται με τα διασυνοριακά επιχειρηματικά μοντέλα που επιτρέπουν στις εταιρείες να μετακινούν άυλα περιουσιακά στοιχεία, όπως η πνευματική ιδιοκτησία, σε χώρους όπου οι φορολογικοί συντελεστές είναι χαμηλοί ή ανύπαρκτοι. Η Wal-Mart έχει πληρώσει 46 φορές περισσότερα στις κυβερνήσεις σε σχέση με την Amazon από το 2008. Η Google, η Amazon, η Apple – όλα τα αμερικανικά μεγάλα ονόματα στην τεχνολογία – πληρώνουν πολύ λίγο φόρο στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η προτιμώμενη προσέγγιση της ΕΕ είναι δυαδική. Πρώτον, θέλει να αλλάξει τους κανόνες τιμολόγησης των μεταβιβάσεων. Τώρα, μια εταιρεία μπορεί να πληρώσει λίγο πολύ όλα τα κέρδη της σε μια ανενεργή εταιρεία της Καραϊβικής που κατέχει τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας της. Γιατί; Επειδή οι ισχύοντες κανόνες απαιτούν τη σύγκριση αυτών των συμφωνιών με ισοδύναμες συναλλαγές στην αγορά – και η σύγκριση των μήλων με μήλα είναι εξαιρετικά δύσκολη στον τομέα της πνευματικής ιδιοκτησίας. Αυτό μπορεί να καθοριστεί με την εισαγωγή κανόνων έναντι αυτού του συγκεκριμένου τύπου κατάχρησης των τιμών μεταβίβασης.
Δεύτερον, η Κομισιόν θέλει να επανασχεδιάσει τους κανόνες «μόνιμης εγκατάστασης» που επιτρέπουν στις εταιρείες να επιλέξουν από πού να πληρώσουν τους φόρους τους. Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης πρότεινε αρκετές πιθανές προσεγγίσεις για τον καθορισμό της βαρύτητας της παρουσίας μιας ψηφιακής πλατφόρμας σε μια συγκεκριμένη χώρα, για παράδειγμα, η απόδοση κέρδους σε διαφορετικές αγορές ανάλογα με τα έσοδα που πραγματοποιούνται σε αυτές, τον αριθμό των χρηστών της πλατφόρμας, των δεδομένων που συλλέγονται από αυτούς τους χρήστες. Η προσέγγιση της ΕΕ είναι να κατανείμει τα κέρδη σε μια χώρα ανάλογα με τον αριθμό των εργαζομένων, τα περιουσιακά στοιχεία και τις πωλήσεις της επιχείρησης.
Ακούγεται σχετικά απλό – αλλά το πρόβλημα είναι ότι τέτοιοι κανόνες θα λειτουργούσαν μόνο αν όλοι – ιδανικά, κάθε χώρα στον κόσμο – τους υιοθετούσαν. Διαφορετικά, οι εταιρείες τεχνολογίας θα χρησιμοποιούν απλώς τις δικαιοδοσίες που δεν το κάνουν. Αυτό ωθεί η ομάδα των μεγαλύτερων οικονομιών G20, αλλά αντιμετωπίζει μεγάλη αντίσταση από τις μικρότερες χώρες που υπερασπίζονται το δικαίωμά τους στον φορολογικό ανταγωνισμό. Ακόμη και εντός της ΕΕ, η υιοθέτηση ενιαίων κανόνων δεν είναι εύκολη πρόταση: Η φορολογία είναι ένας τομέας στον οποίο τα ευρωπαϊκά κράτη φυλάσσουν με υπευθυνότητα την κυριαρχία τους και χώρες όπως η Ιρλανδία και το Λουξεμβούργο εξαρτώνται από τη διατήρηση των ήπιων φορολογικών συστημάτων τους.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα 10 έθνη προέβαλαν την πρόταση ότι οι εταιρείες τεχνολογίας να φορολογούνται απευθείας στα έσοδά τους παρά στο κέρδος. Είναι κάτι που κάνει η Ινδία από πέρυσι και είναι μάλλον μια απαίσια ιδέα. Ο φόρος κύκλου εργασιών είναι εύκολος να μεταβιβαστεί στους πελάτες και οι κυρίαρχες τεχνολογικές πλατφόρμες – όπως το Google και το Facebook στη διαφήμιση, για παράδειγμα – θα κάνουν ακριβώς αυτό. Οι διαφημιστές δεν είναι πιθανό να τις εγκαταλείψουν για τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης αν αυξήσουν τις τιμές τους, για παράδειγμα, 6% – το ποσοστό του φόρου κύκλου εργασιών στην Ινδία.
Είναι πολύ πιθανό οι κορυφαίοι υπουργοί οικονομικών των ευρωπαϊκών οικονομιών, οι οποίοι υπέγραψαν την πρόταση, να το καταλαβαίνουν. Η Ευρωπαϊκή Κομισιόν γνωρίζει επίσης τα προβλήματα φορολόγησης των σχεδόν μονοπωλίων στον κύκλο εργασιών. Η ανακοίνωση της Πέμπτης εξακολουθεί να διαφυλάσσει τρεις επιλογές γρήγορης επιδιόρθωσης: τον «φόρο εξισορρόπησης» που προτάθηκε από τα 10 έθνη, έναν φόρο παρακράτησης στις ψηφιακές συναλλαγές (τον οποίο προσπάθησε η πόλη Μπουένος Άιρες το 2014 και στη συνέχεια κατήργησε επειδή οι μεταποιητές πληρωμών δεν ήταν ικανοί να παρακρατήσουν τον φόρο, και η Κολομβία πρόκειται να δοκιμάσει από το επόμενο έτος) και μια ειδική εισφορά για την ψηφιακή διαφήμιση, που βασίζεται επίσης στον κύκλο εργασιών.
«Όλες οι βραχυπρόθεσμες επιλογές έχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα», αναφέρει η ανακοίνωση. «Όμως κάτι πρέπει να γίνει.» Καθώς εξέδωσε την ανακοίνωση, ο κ. Ντομπρόβσκις επεσήμανε ότι οι εταιρείες τεχνολογίας συνεχίζουν να αναπτύσσονται ταχύτερα από ό, τι η υπόλοιπη οικονομία. Αυτό σημαίνει ότι τα φορολογικά τους συστήματα καλύπτουν ένα αυξανόμενο μερίδιο των εταιρικών κερδών – ακριβώς όπως οι εταιρείες αυτές αντιπροσωπεύουν όλο και μεγαλύτερο μερίδιο της κεφαλαιοποίησης της αγοράς.
Η Κομισιόν τονίζει ότι οποιαδήποτε λύση, έστω και προσωρινή, πρέπει να εγκριθεί, τουλάχιστον σε επίπεδο ΕΕ, έως ότου οι G20 την εξαπλώσουν ευρύτερα. Ουσιαστικά, υποστηρίζει την πρόταση των 10 εθνών ως τη μόνη που έχει σοβαρή υποστήριξη σήμερα. Αλλά η επικύρωση δεν κάνει την πρόταση πιο συνετή. Ο φόρος κύκλου εργασιών δεν απαιτεί καθολική συναίνεση. Οι δέκα χώρες – συμπεριλαμβανομένων των ψηφιακών αγορών της Ευρώπης – μπορούν απλώς να τις εισαγάγουν μόνες τους. Είναι τα πιο σύνθετα, αποτελεσματικότερα και δικαιότερα μέτρα αυτά που χρειάζονται τη συμφωνία όλων.
Η αίσθηση της επιτακτικότητας των ρυθμιστικών αρχών είναι κατανοητή. Ωστόσο, η ΕΕ χάνει την ευκαιρία να πει στα κράτη μέλη ότι είναι πιο σημαντικό να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της φορολογίας των τεχνολογιών από το να το κάνουν γρήγορα. Οι κακές προσωρινές λύσεις έχουν την τάση να παραμένουν και να παρεμποδίζουν καλύτερες.