Ο κόσμος μας έχει εισέλθει σε μια δύσκολη, κλιματικά, φάση, αυτό είναι δεδομένο. Τα έντονα φαινόμενα και οι φυσικές καταστροφές, των οποίων γινόμαστε μάρτυρες τα τελευταία χρόνια, ήρθαν να προστεθούν στα ήδη υπάρχοντα προβλήματα ατμοσφαιρικής και θαλάσσιας ρύπανσης, τα οποία υποβιβάζουν σημαντικά το βιοτικό μας επίπεδο, και στην Ελλάδα. Ωστόσο, πέραν των όσων συμβαίνουν επί ξηράς, δυστυχώς η κατάσταση είναι δύσκολη και όσον αφορά τα υδάτινα οικοσυστήματα, κάτω από την επιφάνεια του νερού, εκεί που δύσκολα βλέπουμε και ακόμα πιο δύσκολα αισθανόμαστε την αλλαγή.
Τμήμα των «θησαυρών» της χώρας μας, λοιπόν, αποτελεί και η περίφημη Ποσειδωνία. Το είδος P. Oceanica, του γένους Posidonia, ή αλλιώς, η «Ελιά της Θάλασσας», το «γρασίδι του Ποσειδώνα», όπως το αποκάλεσε χαριτολογώντας ο Δρ. Γεώργιος Παπαθεοδώρου, Καθηγητής Περιβαλλοντικής και Γεωλογικής Ωκεανογραφίας στο Τμήμα Γεωλογίας και Κοσμήτορας της Σχολής Φυσικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πατρών στο πλαίσιο της δημοσιογραφικής παρουσίασης του Ιδρύματος Vodafone, η οποία έλαβε χώρα στην Ερμούπολη της Σύρου. Το ίδρυμα Vodafone, διανύοντας αισίως το 21ο έτος από την ίδρυσή του, στρέφει την προσοχή του και πάλι στο περιβάλλον, επιχειρώντας να διασώσει ένα τμήμα της πολύτιμης χλωρίδας του μεσογειακού θαλάσσιου οικοσυστήματος. Και εγένετο Vodafone Posidonia.
Το project εστιάζει στο γνωστό μας υποθαλάσσιο φυτό, το οποίο απαντάται κατά μήκος των ακτών της χώρας μας, αλλά και 16 ακόμα μεσογειακών χωρών, σε βάθος 40-45 μέτρων, σχηματίζοντας πράσινα «λιβάδια» στον πυθμένα. Τα οφέλη του, άγνωστα στο κοινό, αλλά τεράστια και υπολογίσιμα. Η Ποσειδωνία είναι ένα είδος χλωρίδας απαραίτητης για την ισορροπία του οικοσυστήματος. Τα λιβάδια Ποσειδωνίας του ελληνικού χώρου εκτιμάται ότι παράγουν 24 εκατ. τόνους οξυγόνου ετησίως, ενώ απορροφούν 15 φορές περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα συγκρινόμενα με τα δάση του Αμαζονίου. Αποτελεί καταφύγιο για πολλά θαλάσσια είδη και το ριζικό της σύστημα ενισχύει τη συνοχή του πυθμένα, προστατεύοντας από την παράκτια διάβρωση, η οποία προκαλείται από τον έντονο κυματισμό και όχι μόνο. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε ότι η Ποσειδωνία που χαρτογραφήθηκε μόλις μέσα σε ένα χρόνο, επιτυγχάνει άμεσο και έμμεσο οικονομικό αντίκτυπο που δύναται να υπερβαίνει τα €10 δισ. ετησίως.
Τα προβλήματα εντοπίζονται κυρίως σε δύο τομείς. Πρώτον, η ελληνική Ποσειδωνία είναι σε πολύ μεγάλο ποσοστό της, αχαρτογράφητη. Η κυριότερη προσπάθεια στην Ελλάδα για την χαρτογράφησή της έχει γίνει από το Εργαστήριο Θαλάσσιας Γεωλογίας & Φυσικής Ωκεανογραφίας (Oceanus Lab) του Τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών, επικεφαλής του οποίου είναι ο καθηγητής Δρ. Παπαθεοδώρου. Μέσω αυτής πλέον γνωρίζουμε την έκταση και την τοποθεσία της Ποσειδωνίας στη ΝΔ Πελοποννήσου και μεγάλο μέρος των Ιονίων Νήσων, αλλά αυτή αποτελεί μονάχα ένα μικρό τμήμα του συνόλου του φυτού στη χώρα μας. Επιπλέον, το εργαστήριο ολοκλήρωσε πρόσφατα την χαρτογράφηση της Ποσειδωνίας σε όλη την ακτογραμμή της ελεύθερης Κύπρου και επέστρεψε στην Ελλάδα, με «στόχο» το Αιγαίο Πέλαγος και τις Κυκλάδες.
Το δεύτερο και σημαντικότερο πρόβλημα είναι η καταστροφή της Ποσειδωνίας τις τελευταίες δεκαετίες. Αυτή προκαλείται κυρίως από μηχανική φθορά, από τις άγκυρες σκαφών που «οργώνουν» τον πυθμένα, ξεριζώνοντας μεγάλα τμήματα του φυτού, αλλά και από την θαλάσσια ρύπανση, χημική ή άλλου είδους. Δυστυχώς, η αναγέννηση της Ποσειδωνίας γίνεται με εξαιρετικά αργό ρυθμό (περίπου 1 τ.μ. ανά 100 έτη), ενώ στη θέση της, όταν καταστρέφεται, ενίοτε εποικεί το τοξικό φυτό Coulerpa Racemosa, με δυσάρεστες συνέπειας για το θαλάσσιο οικοσύστημα.
Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι βάσει ευρωπαϊκής οδηγίας, η παρακολούθηση και προστασία της Ποσειδωνίας στη χώρα μας έπρεπε να έχει ξεκινήσει από το μακρινό 2007. Άλλες χώρες της Μεσογείου, όπως η Ιταλία, έχουν να επιδείξουν σαφώς μεγαλύτερο έργο στον τομέα αυτό, αλλά η Ελλάδα έχει μείνει πίσω και σε αυτό τον «μαραθώνιο».
Η Ποσειδωνία ως βιότοπος προτεραιότητας Κοινοτικού Ενδιαφέροντος (τύπος οικοτόπου 1120, εντάχθηκε στην Οδηγία για τους οικοτόπους της ΕΕ 92/43/EEC). Επιπλέον, τα λιβάδια της P. oceanica και της C. Nodosa αναφέρονται ως σημαντικά αντιπροσωπευτικά είδη των αγγειόσπερμων στο πλαίσιο των Οδηγιών της ΕΕ (Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά, 2000/60/EC και Οδηγία Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική, 2008/56/EC).
Έτσι, το Ίδρυμα Vodafone ανακοίνωσε χθες, 18/9, τη συνεργασία του με το Oceanus Lab, ώστε να στηρίξει την ερευνητική του προσπάθεια στο έπακρο, με απώτερο στόχο την χαρτογράφηση της Ποσειδωνίας στη χώρα μας. Όπως ανακοίνωσε ο Διευθύνων Σύμβουλος της Vodafone Ελλάδος, Χάρης Μπρουμίδης, το Ίδρυμα θα στηρίξει το εργαστήριο χρηματοδοτικά και τεχνολογικά για τα επόμενα χρόνια, ώστε να πετύχει το σκοπό του, ξεκινώντας από τις ακτές της Σύρου, της Πάρου και της Αντίπαρου για το 2023. Από την άνοιξη του 2024, καλώς εχόντων των πραγμάτων, θα επιχειρηθεί η χαρτογράφηση των ακτών της Μυκόνου και της Δήλου, ενώ στην 3η φάση του project, το Εργαστήριο θα επιχειρήσει και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας.
Της παρουσίασης προηγήθηκαν δηλώσεις της κας. Αγγελικής Πρίντεζη, Αντιδημάρχου Σύρου, η οποία υποδέχθηκε το Ίδρυμα Vodafone και το Oceanus Lab στην Ερμούπολη, ευχαρίστησε τους φορείς για τη συμβολή τους, επιβεβαιώνοντας παράλληλα ότι το project θα έχει την αμέριστη στήριξη των τοπικών Αρχών και ευχόμενη καλή επιτυχία στο εγχείρημα.
Τέλος, τη σκυτάλη έλαβε ο Δρ. Παπαθεοδώρου, ο οποίος παρουσίασε λεπτομερώς την προσπάθεια του Oceanus Lab και ενημέρωσε τους παρευρισκόμενους για τις ιδιαιτερότητες της Ποσειδωνίας, τους κινδύνους αλλά και τις προοπτικές. Η χαρτογράφηση της Ποσειδωνίας γίνεται μέσω ειδικού εξοπλισμού και τη βοήθεια SONAR συστήματων, τα οποία καταγράφουν τόσο το ανάγλυφο του βυθού, αλλά και αναγνωρίζουν τις εκτάσεις του φυτού.
Οι τρεις πυλώνες του project περιλαμβάνουν την ευαισθητοποίηση και ενημέρωση του κοινού για την σημασία της Ποσειδωνίας και τις απειλές που αντιμετωπίζει, την χαρτογράφησή της σε συνδυασμό με υποθαλάσσιες αποστολές για την λήψη οπτικού υλικού και ένα υποθαλάσσιο παρατηρητήριο, το οποίο θα μπορεί να μετατοπίζεται, ανάλογα με το που επιχειρεί η ομάδα του Oceanus Lab.
Όσον αφορά το πρώτο σκέλος, θα δημιουργηθεί σύντομα μια online πλατφόρμα και θα προωθηθεί μέσω αντίστοιχης καμπάνιας, ώστε το κοινό να έχει πρόσβαση σε αυτήν, να ενημερώνεται για το Vodafone Posidonia αλλά και να παρακολουθεί την πρόοδο του project σε βάθος ετών. Μάλιστα, πιθανώς να υπάρξει και δυνατότητα παροχής live feed μέσω της πλατφόρμας, το οποίο θα προέρχεται από το υποθαλάσσιο παρατηρητήριο, για εικόνα σε πραγματικό χρόνο.
Στο δεύτερο και το τρίτο σκέλος, το Ίδρυμα Vodafone θα στηρίξει οικονομοτεχνικά το Oceanus Lab στην προσπάθεια χαρτογράφησης. Στο τεχνικό κομμάτι, το σκάφος του Εργαστηρίου αλλά και το παρατηρητήριο θα εξυπηρετεί το Vodafone Green Network, για απρόσκοπτη συνδεσιμότητά του και την μεταφορά δεδομένων σε πραγματικό χρόνο.
Αποχωρώντας από το Μουσείο Κλωστοϋφαντουργίας Σύρου, όπου έλαβε χώρα η συνέντευξη Τύπου, επισκεφθήκαμε το Κίνι, όπου ελλιμενίζεται το σκάφος «Πέρλα» του Oceanus Lab. Εκεί είχαμε τη δυνατότητα να δούμε από κοντά τον εξειδικευμένο εξοπλισμό που διαθέτει on-board, αλλά και τα υποβρύχια, τηλεχειριζόμενα, μη επανδρωμένα σκάφη, τα οποία μπορούν να κινηθούν σε ακτίνα 200-250 γύρω από το σκάφος, να καταγράφουν φωτογραφίες και βίντεο υψηλής ανάλυσης σε μεγάλα βάθη, αλλά και να συλλέξουν δείγματα από τον βυθό και την χλωρίδα μέσω του ειδικού τους βραχίονα, αν χρειαστεί.
Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι σύμφωνα με τους ανθρώπους του Ocean Lab, το κόστος τέτοιων σκαφών ανέρχεται σε πολλές δεκάδες χιλιάδες ευρώ, με κάθε πιθανή επισκευή τους να είναι επίσης κοστοβόρα. Όσον αφορά τη διαδικασία χαρτογράφησης, η καταγραφή των δεδομένων είναι μια σχετικά σύντομη διαδικασία που διαρκεί λίγες ημέρες. Έπεται, όμως, η επιστροφή στη «βάση» για αρκετά μεγαλύτερο διάστημα, ώστε να γίνει η ανάλυση των δεδομένων από 8 διαφορετικούς αισθητήρες και μηχανήματα, συνδυαζόμενη με το οπτικό υλικό, ώστε να προκύψουν οι τελικοί χάρτες.
Το project Vodafone Posidonia αποτελεί μέρος του συνεχιζόμενου έργου του Ιδρύματος Vodafone και της Vodafone Ελλάδος για την προστασία του περιβάλλοντος και την σύμβολή της Vodafone στην ελληνική κοινωνία, μια στρατηγική πρωτοβουλία στο πλαίσιο των δράσεων Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης της εταιρείας.