ο Νώντας Ευαγγελόπουλος
Η λέξη «ρομποτική» ακούγεται όλο και περισσότερο, καθώς η τεχνολογία κάνει συνεχώς άλματα. Ωστόσο αρκετός κόσμος μπορεί να έχει μία λανθασμένη εικόνα για το τι είναι ένα ρομπότ ή ακόμη να μην έχει αντιληφθεί πως βρίσκονται στην καθημερινότητά του.
Ο Ιωάννης Καλόμοιρος, καθηγητής του Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδας στο Τμήμα Μηχανικών Πληροφορικής, Υπολογιστών και Τηλεπικοινωνιών, διευθυντής του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών στη Ρομποτική (MSC in Robotics) στις Σέρρες, μίλησε στο Newsbeast και μας εξηγεί όσα δεν γνωρίζαμε.
«Η Ρομποτική είναι ένας σύνθετος κλάδος της Μηχανικής που σχεδιάζει και κατασκευάζει συστήματα που προγραμματίζονται, ώστε να αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον για να παράγουν χρήσιμο έργο, το οποίο το προκαθορίζει ο σχεδιαστής. Για το σκοπό αυτό, η Ρομποτική συνθέτει γνώσεις από διάφορες επιστήμες, κυρίως την Ηλεκτρονική, την Επιστήμη των Υπολογιστών και τη Μηχανολογία», μας εξηγεί αρχικά ο κ. Καλόμοιρος προκειμένου να κατανοήσουμε τις βασικές έννοιες του κλάδου.
Όσο για τη σύνδεση της ρομποτικής με την τεχνητή νοημοσύνη, ο καθηγητής αναφέρει πως: «η σύνδεση των ρομπότ με την τεχνητή νοημοσύνη είναι ένα μεγάλο θέμα που απαιτεί κάποια εξειδίκευση για να γίνει κατανοητό. Με μια κουβέντα, τα ρομπότ χρησιμοποιούν αλγορίθμους μάθησης, με βάση τους οποίους κατανοούν το περιβάλλον και λαμβάνουν αποφάσεις. Η επιστήμη κάνει μεγάλη πρόοδο και υπάρχει τεράστια ερευνητική δραστηριότητα σ’ αυτόν τον τομέα».
– Πού εντοπίζουμε τα ρομπότ στην καθημερινότητά μας;
«Τα ρομπότ μόλις άρχισαν να διεισδύουν στην καθημερινότητα του απλού ανθρώπου, κυρίως με τη μορφή αυτοματισμών που βρίσκονται στα αυτοκίνητά μας και ελέγχουν υαλοκαθαριστήρες, φρένα, ρυθμίζουν αυτόματα την ταχύτητα κλπ. Μεγάλο μέρος των συστημάτων οδήγησης των αεροπλάνων είναι ρομποτικά. Τα ρομπότ έχουν διεισδύσει εδώ και χρόνια στα εργοστάσια, κυρίως με τη μορφή βραχιόνων, που επιτελούν προκαθορισμένο έργο στη γραμμή παραγωγής.
Επίσης, τα συναντούμε πλέον σε ορισμένους δημόσιους χώρους, όπως αεροδρόμια, ξενοδοχεία και μουσεία, με τη μορφή κινούμενων ανθρωποειδών, που παρέχουν πληροφορίες. Στα σπίτια άρχισαν να μπαίνουν με τη μορφή ρομποτικής σκούπας, που μαθαίνει τον χώρο και καθαρίζει αυτόματα. Τα παραδείγματα θα πληθαίνουν με γοργό ρυθμό».
– Πέρα από την καθημερινότητα μας, η ρομποτική που αλλού εφαρμόζεται αυτή τη στιγμή;
«Εκτός από τα παραδείγματα που αναφέραμε προηγουμένως, η ρομποτική βρίσκει εφαρμογές στα ερευνητικά εργαστήρια, όπου διάφορες μηχανές κάνουν κινήσεις ακριβείας και συλλέγουν δεδομένα, στη βιομηχανία, όπου ο έλεγχος και η παραγωγή έχουν αυτοματοποιηθεί. Επίσης, στην εξερεύνηση, με ρομπότ όπως το Curiocity και το Opportunity που έχει στείλει η NASA στον Άρη, με υποβρύχια οχήματα στον βυθό ή με διάφορα αυτόνομα rovers σε αφιλόξενες περιοχές του πλανήτη μας.
Επίσης, στην παρακολούθηση και φωτογράφιση, με διάφορα εναέρια ρομπότ (drones), σε αυτό-οδηγούμενα οχήματα, που είναι ένας τομέας που εξελίσσεται γρήγορα, στον τομέα της υγείας, για την υποστήριξη ασθενών, στην εκπαίδευση, για την ενίσχυση της μάθησης και βέβαια στο στρατό, που χρηματοδοτεί την ανάπτυξη αυτόνομων ρομπότ. Τέλος, στη λεγόμενη γεωργία ακριβείας, όπου ρομποτικά οχήματα και συστήματα αισθητήρων συνεργάζονται για τη βελτίωση της καλλιέργειας, τον έλεγχο των καρπών και την ταχύτερη παρέμβαση όπου χρειάζεται».
– Ποιοι είναι οι ρυθμοί εξέλιξης και κυρίως τι θα δούμε στο άμεσο μέλλον που θα αλλάξει τη ζωή μας;
«Όπως είπαμε, οι ρυθμοί είναι ταχύτατοι. Το πλέον άμεσο που θα αλλάξει τη ζωή μας είναι η τεχνολογία του Διαδικτύου των Αντικειμένων (Internet of Τhings), όπου κάθε ηλεκτρονική συσκευή θα έχει τη δυνατότητα της διασύνδεσης στο διαδίκτυο και της ανταλλαγής πληροφοριών με άλλες συσκευές. Η τεχνολογία 5G θα δώσει τη δυνατότητα να οδηγηθούμε σε κάτι τέτοιο. Έτσι, θα ανοίξει ένα νέο τοπίο, όπου η αυτονομία των μηχανών και η λειτουργία τους με βέλτιστο και ασφαλή τρόπο, με βάση τους κανόνες που θα θέτει ο άνθρωπος, θα γίνεται ολοένα πιο εφικτή.
Για παράδειγμα, τα αυτοκίνητα μας θα αποκτούν ολοένα περισσότερη αυτονομία, ενώ στους δημόσιους χώρους θα συναντούμε όλο και πιο πολλά αυτόνομα κινούμενα ρομπότ που θα αλληλεπιδρούν με τον άνθρωπο».
– Ένα αυτοκίνητο ή ένα λεωφορείο το οποίο θα κινείται χωρίς οδηγό, πώς θα εμπνέει εμπιστοσύνη στους επιβάτες του, στους πεζούς, αλλά και στους οδηγούς των υπόλοιπων οχημάτων;
«Όπως ξέρουμε, η εμπιστοσύνη κερδίζεται, δεν χαρίζεται. Τα συστήματα αυτά αναπτύσσονται με βάση το κριτήριο της ασφάλειας. Θα στηριχθούν σε νέες τεχνολογίες, που προς το παρόν δεν έχουν εγκατασταθεί και δεν τις γνωρίζουν οι πολλοί. Φυσικά θα χρειαστεί να διαμορφωθεί και το κατάλληλο νομικό πλαίσιο, που προς το παρόν δεν υφίσταται».
– Από τη στιγμή που τα ρομπότ θα μπορούν να αντικαταστήσουν τους ανθρώπους σε ορισμένες εργασίες, κυρίως στη βιομηχανία και όχι μόνο, υπάρχει η ανησυχία για την αύξηση της ανεργίας. Ισχύει κάτι τέτοιο ή μήπως δημιουργούνται νέες ευκαιρίες;
«Αυτό το ερώτημα επανέρχεται συχνά σε σχέση με τη ρομποτική, όμως πρέπει να πούμε ότι δεν είναι η πρώτη φορά που η οικονομία αλλάζει μορφή. Ίσως το πρόβλημα είναι ότι οι αλλαγές στην οικονομία είναι πλέον ταχύτερες σε σχέση με το παρελθόν, ώστε μέσα στην ίδια γενιά πολλοί άνθρωποι θα πρέπει να αναπροσαρμόσουν τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους. Αυτό είναι το πρόβλημα που πρέπει να καταλάβουμε, όχι ότι τα ρομπότ θα μας πάρουν τη δουλειά.
Αλλάζουν διεθνώς τα θεμέλια της οικονομίας, δεν λιγοστεύουν οι δουλειές. Οι αλλαγές που συμβαίνουν είναι προς την κατεύθυνση της ηλεκτρομηχανικής, των υπολογιστών, των δικτύων. Η αγορά ζητά εξειδικευμένους μηχανικούς σ’ αυτούς τους τομείς. Ο γραφειοκράτης θα χάσει, ο καλός μηχανικός θα ωφεληθεί. Αυτό πρέπει να γίνει αντιληπτό και από το εκπαιδευτικό σύστημα, που θα πρέπει να αναπροσαρμόσει τα προγράμματά του προς τη νέα πραγματικότητα. Η εκπαίδευση είναι η βάση».
– Στο μέλλον, όμως, θα δούμε δουλειές που θα γίνονται αποκλειστικά από ρομπότ;
«Όχι, πίσω από τα ρομπότ βρίσκεται πάντα ο άνθρωπος. Ένα αεροπλάνο είναι ρομποτικό σε μεγάλο βαθμό, αυτό δεν σημαίνει ότι πετά χωρίς ανθρώπους στο τιμόνι, σε όλα τα επίπεδα. Σκεφθείτε πόσοι άνθρωποι στο έδαφος και στον αέρα, πόσοι μηχανικοί, ελεγκτές, πιλότοι, τηλεπικοινωνιακοί, αεροσυνοδοί εκτελούν τη δουλειά τους, κάθε φορά που ένα αεροπλάνο σηκώνεται στον αέρα.
Το ίδιο θα συμβαίνει και πίσω από κάθε ρομποτικό σύστημα που θα εκτελεί ένα εξειδικευμένο έργο. Αν βάλουμε ρομπότ στο χειρουργείο δεν σημαίνει ότι καταργούμε τον χειρουργό. Αντιθέτως, ανοίγουμε ένα τεράστιο κεφάλαιο υποστήριξης, εκπαίδευσης, ανανέωσης εξοπλισμού, δηλαδή δημιουργούμε εργασίες, δεν τις μειώνουμε».
– Πού βρίσκεται η Ελλάδα σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες στην παρουσία βιομηχανικών ρομπότ;
«Όπως ξέρετε, η Ελλάδα δεν έχει ιδιαίτερα ανεπτυγμένη βιομηχανία και αυτό είναι ένα θέμα στο οποίο χρειαζόμαστε όραμα και δουλειά. Συνεπώς, η εισαγωγή της ρομποτικής στην ελληνική βιομηχανία δεν μπορεί να συγκριθεί καθόλου με αυτό που συμβαίνει στις μεγάλες βιομηχανικές χώρες. Υπάρχουν σημάδια που δείχνουν ότι αυξάνονται τα ρομπότ στην ελληνική βιομηχανία, αλλά, όμως, οι έρευνες δείχνουν ότι υστερούμε πολύ σε σχέση με άλλες χώρες, που έχουν συγκρίσιμα με εμάς οικονομικά στοιχεία».
– Η Ελλάδα φτιάχνει ρομπότ;
Φυσικά, η Ελλάδα φτιάχνει ρομπότ. Η Ελλάδα, αν και μικρή χώρα, με λίγους πόρους, έχει μεγάλη κατά κεφαλή τεχνογνωσία. Στα πανεπιστήμιά μας γίνεται σημαντική έρευνα για τη ρομποτική και πολλοί Έλληνες επιστήμονες συμμετέχουν σε διεθνή προγράμματα. Οι φοιτητές μας κατασκευάζουν ρομπότ.
Υπάρχουν ελληνικές εταιρίες που κατασκευάζουν μέρος ρομποτικών συστημάτων για τη βιομηχανία και το στρατό. Κυρίως, βέβαια, στηρίζονται σε εισαγόμενα ρομπότ στα οποία προσθέτουν τεχνολογία.
Είναι πάντως γεγονός, ότι ο μεγάλος αριθμός ρομποτικών συστημάτων στην Ελλάδα είναι εισαγόμενος. Οι ελληνικές εταιρίες δεν μπορούν να ανταγωνιστούν τις ξένες, όπως για παράδειγμα τις Ιαπωνικές, που φτιάχνουν ρομπότ εδώ και δεκαετίες σε σχετικά χαμηλές τιμές.
Υπάρχει πολλή δουλειά που πρέπει να γίνει ώστε ελληνικές εταιρίες να κατασκευάζουν και να διαθέτουν περισσότερα και πιο ολοκληρωμένα ρομπότ, σε ανταγωνιστικές τιμές».
– Προηγουμένως έγινε αναφορά στην τεχνητή νοημοσύνη. Σε τι επίπεδο βρίσκεται;
«Όπως είπαμε, η τεχνητή νοημοσύνη είναι ένας τομέας μεγάλης έρευνας διεθνώς. Τεράστια κονδύλια μετακινούνται σε αυτόν τον τομέα. Γνωρίζει ταχύτατη ανάπτυξη, με αλγόριθμους αναγνώρισης, μάθησης και βελτιστοποίησης, όπως τα νευρωνικά δίκτυα, οι γενετικοί αλγόριθμοι, η ασαφής λογική, τα μπεϋζιανά φίλτρα. Η τεχνητή νοημοσύνη υποστηρίζεται από προηγμένους αισθητήρες, όπως κάμερες και αισθητήρες απόστασης, που μπορούν να καθοδηγήσουν ένα ρομπότ στην εκμάθηση του περιβάλλοντος, στην αναγνώριση αντικειμένων και στη λήψη αποφάσεων».
– Έχουμε δει σε ταινίες όπου τα ρομπότ παίρνουν τον έλεγχο της ανθρωπότητας. Είναι πιθανό αυτό το σενάριο στο μακρινό μέλλον ή παραμένει στο πλαίσιο της «επιστημονικής φαντασίας»;
«Κοιτάξτε, είναι κακή ιδέα να κάνει κανένας τον προφήτη. Εξάλλου, η ερώτησή σας έχει φιλοσοφικό υπόβαθρο, όχι επιστημονικό, διότι προϋποθέτει μια διάκριση ανάμεσα στον άνθρωπο και στη μηχανή, που έχει κάποιες φιλοσοφικές προϋποθέσεις.
Η δική μου κατανόηση είναι ότι τα ρομπότ ως μηχανές, δεν έχουν ούτε θα έχουν στο μέλλον δική τους συνείδηση. Αν προκαλέσουν καταστροφές θα είναι ανθρώπινο λάθος ή ανθρώπινη επιλογή. Ας αναλάβουμε τις ευθύνες μας, μην τις μεταθέτουμε στα ρομπότ».
– Τίθεται, λοιπόν, θέμα ηθικής γύρω από την ρομποτική;
«Τίθεται θέμα ηθικής όταν φτιάχνουμε μηχανές εξόντωσης ανθρώπων. Επίσης, τίθεται θέμα ηθικής όταν χρησιμοποιούμε μηχανές που καταστρέφουν το περιβάλλον, για να παράγουμε προσωρινό κέρδος. Αλλά, αυτό δεν χρειάζεστε έναν ειδικό για να σας το πει. Δεν έχει σχέση με τα ρομπότ, έχει σχέση με τον άνθρωπο. Μην ανησυχείτε, το ρομπότ δεν θα ξυπνήσει μια μέρα με πονηρή συνείδηση».
– Ποια είναι η γνώμη σας για το ρεύμα της εκπαιδευτική ρομποτικής και STEM (Science-Επιστήμες, Technology-Τεχνολογία, Engineering-Μηχανική, Mathematics-Μαθηματικά) εκπαίδευσης; Πλέον τα παιδιά μπορούν να ασχοληθούν και από την προσχολική ηλικία.
«Αυτό είναι ενδιαφέρον ερώτημα. Υπάρχει πράγματι ένα ρεύμα εκπαιδευτικής ρομποτικής, που η Ελληνική Πολιτεία και το Ελληνικό Πανεπιστήμιο θα πρέπει να το καθοδηγήσει σωστά. Αυτή τη στιγμή, το ρεύμα αυτό καθοδηγείται κυρίως από εταιρίες που διαγκωνίζονται κερδοσκοπικά στον εκπαιδευτικό χώρο.
Όπως σας είπα και προηγουμένως, είναι σημαντικό να εισάγουμε στην εκπαίδευση προγράμματα εγγραματοσύνης σε θέματα νέων τεχνολογιών. Αυτό αφορά τόσο στους εκπαιδευτικούς, που στην πλειοψηφία τους δεν έχουν επαρκή τεχνολογική παιδεία, όσο και στους μαθητές, που μεγαλώνουν σε περιβάλλον που αναπτύσσεται τεχνολογικά με ιλιγγιώδη τρόπο.
Τα προγράμματα SΤEM λοιπόν, είναι σημαντικά, απλά πρέπει να ενταχθούν σωστά στο σχολικό περιβάλλον. Το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών στη Ρομποτική, του Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος στις Σέρρες, δραστηριοποιείται και σ’ αυτόν τον τομέα.
Ορισμένες διπλωματικές εργασίες φοιτητών μας έχουν διακριθεί διεθνώς ως συνεισφορά σε θέματα εκπαιδευτικής ρομποτικής. Συνεχίζουμε προς αυτή την κατεύθυνση, με διάχυση γνώσης προς τα σχολεία και με υποστήριξη των εκπαιδευτικών, σε επίπεδο υλικού και λογισμικού».